Voyage, voyage-Παρίσι (2)

 

 

 

Η στήλη «Voyage, voyage» είναι ένα είδος ταξιδιωτικών εντυπώσεων, με ποιητικό βλέμμα, από τόπους του εξωτερικού ή της Ελλάδας, που επισκέφτηκα στο παρελθόν και που με ενέπνευσαν.

 

 

֎

 

 

               

 

ΠΑΡΙΣΙ (2)

 

 

Ο άστεγος του κέντρου του Παρισιού προτίμησε να κατασκηνώσει στο ηλιόλουστο πεζοδρόμιο ενός παρακείμενου κτηρίου από το σκιερό πλατύσκαλο του «Πανθέου των αθανάτων», όπου ξαποσταίνουν οι κατάκοποι, από τις περιηγήσεις, τουρίστες.

Αυτόν, δεν τον ενδιαφέρει η αθανασία!

 

●

 

Ένα τμήμα της πρόσοψης της Όπερας Garnier του Παρισιού καλύπτεται από γιγαντοαφίσα που διαφημίζει επώνυμο οίκο μόδας.

Σε μία από τις εισόδους του Λούβρου, δίπλα στην ατέλειωτη ουρά των επισκεπτών και παραπλεύρως της μπουτίκ με τα αναμνηστικά, ξεπροβάλλει μεγαλεπήβολη αίθουσα προϊόντων της Lacoste.

Ο λογότυπος της Nike έχει παρθεί από το άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης.

 

Ο καπιταλισμός, σκέφτομαι, ελίσσεται σαν φίδι. Βρίσκει πάντα τον τρόπο να χωθεί ξεδιάντροπα στην καρδιά του πολιτισμού.

 

●

 

Έξω από τον κήπο του Palais Royal, απέναντι από το Λούβρο, άκουσα εκείνο το πρωί έναν μεσήλικα να σφυρίζει ανέμελα το «L’ hymne á l’amour» της Εντίθ Πιάφ. Η μελωδία σφηνώθηκε στον νου μου για αρκετές ώρες, φτιάχνοντάς μου τη διάθεση

«Le ciel bleu sur nous peut s’ effondrer…»

Κι ας ήταν όλη μέρα ο ουρανός συννεφιασμένος.

 

●

 

Από τον έκτο όροφο του πολυκαταστήματος Lafayette, στο Παρίσι, έχεις άμεση οπτική πρόσβαση στην Όπερα Garnier. Από την ταράτσα, μάλιστα, του έβδομου ορόφου φωτογραφίζεις το αέτωμα του εμβληματικού κτηρίου.

Εκεί ψηλά, ο επισκέπτης του πολυκαταστήματος έχει τη απατηλή εντύπωση πως το βλέμμα του είναι ισοϋψές του κτηρίου. Στην πραγματικότητα όμως, για λίγες δεκάδες μέτρα, η Τέχνη υπερβαίνει της ματαιοδοξίας του.

 

●

 

Το ταξί Uber που προπλήρωσα για να επιστρέψω στο ξενοδοχείο το οδηγούσε ένας μελαψός νεαρός, μάλλον αλγερινής καταγωγής. Άκουγε μουσική τζαζ από κάποιον ραδιοφωνικό σταθμό και φορούσε μπλούζα αθλητική, που έγραφε πίσω «Miguel, 5, ΑΛΜΩΠΟΣ». Του εξήγησα με τα μετριότατα γαλλικά μου ότι η λέξη «Αλμωπός» είναι ελληνική και τον ρώτησα από πού βρήκε αυτήν την μπλούζα.

―Μου την έδωσε ο άντρας της αδελφής μου, μου είπε. Έπαιζε, παλιά, ποδόσφαιρο στην Ελλάδα…

Όπου και να ταξιδέψεις, η Ελλάδα σε εκπλήσσει!

 

●

 

Όσο και να προσπαθούν να αλλοιώσουν τη συνοικία La Defense, με τα επιχειρηματικά γραφεία, τις πολυεθνικές εταιρείες, τους γυάλινους, επιθετικούς ουρανοξύστες και τον εν γένει απρόσωπο χαρακτήρα των σύγχρονων κτηρίων, δεν θα μπορέσουν ποτέ να το πετύχουν. Ούτε θα καταφέρουν να αμαυρώσουν και να αναιρέσουν τη ζηλευτή ισορροπία και αρμονία των παλιών κτηρίων, τα ευθυγραμμισμένα οικοδομικά τετράγωνα, την αριστουργηματική ρυμοτομία της πόλης. Τα λεπτά φορέματα των γυναικών στην avenue de l’ Opera πάντα θα θροΐζουν μαυλιστικά στο πέρασμά τους, το δυνατό άρωμα της Ιστορίας πάντα θα συνεπαίρνει τον επισκέπτη και το ασταμάτητο μουρμουρητό του Σηκουάνα θα εκλεπτύνει αενάως τη συνείδησή μας, σε πείσμα των επιχειρήσεων και των πολυεθνικών.

 

 (συνεχίζεται)

Ο Περικλής Σφυρίδης για τη "Διαγώνιο"

 

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΣΦΥΡΊΔΗ

ΓΙΑ ΤΗ «ΔΙΑΓΩΝΙΟ»

ΣΤΟ ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ

 

 

Την Κυριακή 5 Οκτωβρίου, ανήμερα των 92^ων γενεθλίων του, ο Περικλής Σφυρίδης έκανε την έναρξη των ομιλιών-εκδηλώσεων, που θα πλαισιώσουν μέχρι τον Φλεβάρη του 2026 την έκθεση «ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ και το Μουσείο που δεν έγινε», με μια ομιλία που διήρκεσε πάνω από μία ώρα. Έχοντας ως βοηθό, λόγω της περιορισμένης του όρασης, τη συγγραφέα και μελετήτρια του έργου του κα. Σωτηρία Σταυρακοπούλου, που διάβασε αυτοσχόλια ζωγράφων της Θεσσαλονίκης, ο Σφυρίδης αναφέρθηκε διεξοδικά στον τρόπο λειτουργίας της Μικρής πινακοθήκης «Διαγώνιος», στις αισθητικές και καλλιτεχνικές κατευθύνσεις τού όλου πνευματικού αυτού «κινήματος» −όπως το αποκάλεσε− αλλά και στις δημιουργικές παραφυάδες, που άφησε αυτό μέχρι τις μέρες μας.

Ο Στρατής Δούκας στον πεζό λόγο και οι Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Κάρολος Τσίζεκ (πρώην συνεργάτες του «Κοχλία») μαζί με τους Νίκο-Αλέξη Ασλάνογλου, Ηλία Πετρόπουλο και, φυσικά, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, έδωσαν το στίγμα του καλλιτεχνικού κινήματος της «Διαγωνίου», τουλάχιστον στα πρώτα βήματά του. Ο Τσίζεκ, που υπήρξε μαθητής του Σβορώνου, δεν δεχόταν, κατά τον ομιλητή, «μοντερνιστικές εξαλλοσύνες», πάντως μπόλιασε δημιουργικά στο έργο του με μοντερνιστικά στοιχεία την καλλιτεχνική παράδοση της Θεσσαλονίκης, που είχε ως βάση της το Βυζάντιο και το Άγιο Όρος. Κινούμενος σ’ αυτόν τον δρόμο και ο Χριστιανόπουλος, χάραξε την πορεία της Μικρής πινακοθήκης αλλά και των εκδόσεων «Διαγωνίου», όπως και του ομότιτλου περιοδικού, δίχως να δεχτεί ποτέ να λάβει κρατική επιχορήγηση. Όλα, τόνισε ο Σφυρίδης, γινόταν με μια ιεαραποστολική διάθεση εκ μέρους των συνεργατών.

Η Μικρή πινακοθήκη «Διαγώνιος» λειτούργησε από το 1974 μέχρι το 1993, και στράφηκε σε ντόπιους ή Βορειοελλαδίτες καλλιτέχνες παραστατικής τέχνης γιατί, όπως έλεγε, ο Ν. Χ.: «οι ντόπιοι, ιδίως οι νέοι, έχουν περισσότερη ανάγκη, ενώ οι Αθηναίοι τα έχουν όλα δικά τους». Αυτά τα είκοσι χρόνια λειτουργία της έκανε 400 εκθέσεις. Μ’ αυτό το «μικρό και ταπεινό» αλλά και εσωστρεφές πνεύμα του ιδρυτή της προβλήθηκαν πολλοί σπουδαίοι ζωγράφοι και καλλιτέχνες: Πεντζίκης, Τσίζεκ, Παραλής, Μαυρομάτης, Παπασπύρου, Παπανάκος, Ζογλοπίτης, Μενεσίδης και πολλοί άλλοι ακόμη.

Στις παραφυάδες που άφησε η Μικρή πινακοθήκη «Διαγώνιος» μετά τη διακοπή της λειτουργίας της, ο Σφυρίδης συγκαταλέγει την γκαλερί φωτογραφίας "Φωτοθήκη" του Γιάννη Βανίδη, την γκαλερί «Δίπολο» του ποιητή και ζωγράφου Βασίλη Ιωαννίδη (1948-2022), αλλά και δύο αθηναϊκές καλλιτεχνικές «κυψέλες», εναρμονισμένες με το πνεύμα της «Διαγωνίου»: Την γκαλερί και τον εκδοτικό οίκο «Πρόσπερος» (μαζί με το περιοδικό "Ανακύκληση") του Τάσου Κόρφη (1929-1994), αλλά και το «Μπιλιέτο» (γκαλερί και εκδόσεις) του Βασίλη Δημητράκου, που μαζί με τα έργα του αδελφού του, ζωγράφου, Γιάννη Δημητράκη (1958-2022) κινήθηκαν αισθητικά και καλλιτεχνικά στο πνεύμα και στις αντιλήψεις του Χριστιανόπουλου, διευρύνοντας και μετεξελίσσοντας τον αρχικό στόχο της «Διαγωνίου».

Ο Σφυρίδης έκλεισε την ομιλία του με μια εναγώνια παράκληση-προτροπή προς τους φορείς και τις αρχές της πόλης, να βρεθεί τρόπος να συστεγαστούν μόνιμα τα έργα της ΤΕΧΝΗΣ και της «Διαγωνίου» σε κάποιο μουσείο − ότι, δηλαδή, δεν μπόρεσε να γίνει τη δεκαετία του 1970, την περίοδο που τα δύο σωματεία γειτνίαζαν για ένα διάστημα στην οδό Στρατηγού Καλλάρη, στην καρδιά της πόλης.

 

 

 

 

Μικρό απόσπασμα της ομιλίας του Περικλή Σφυρίδη μπορείτε να παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο:

 https://drive.google.com/file/d/1PqXdZCLLER0VoqbiKr2xISvjbh9Bv62e/view?usp=drivesdk

Ταχυδρομικό κυτίο (1)

 

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΚΥΤΙΟ (1)

 

(στη στήλη αυτή θα αναρτάται σύντομο σχόλιο για κάποιο από τα βιβλία που, κατά καιρούς, δέχομαι με το ταχυδρομείο)

●

 

Γιώργος Μουφτόγλου, Την ημέρα που ερχόμουν, Βακχικόν, 2025

 

Αν έδειχνε τα πρώτα του ποιήματα σε κριτικούς ή ειδήμονες του περασμένου αιώνα, ίσως εκείνοι να τον προσγείωναν με την πολυφορεμένη κρίση−ατάκα: «Τα θέματα που διαπραγματεύεσαι υπερβαίνουν την ηλικία σου». Κι όμως, αυτός ο 25χρονος, ο Γιώργος Μουφτόγλου, που τολμά να εκτεθεί μ’ αυτά τα πρώτα 33 ποιήματά του, δείχνει να έχει τα εχέγγυα για να εξελιχθεί σημαντικά στο μέλλον ως ποιητής. Γειώνει εντός του τα βιώματα και τις σκέψεις−ανησυχίες του, χρησιμοποιεί ικανοποιητικά τον ανοίκειο λόγο και την ποιητική μεταφορά, αφαιρεί από την ποιητική ύλη τα περιττά κρατώντας μόνο τα απαραίτητα. Ενώ επιχειρεί να εκφράσει το νέο και το καινούριο, παράλληλα εντρυφά στην παράδοση, που δείχνει να τον συγκινεί. Το βορειοελλαδίτικο τοπίο εμφατικά παρόν σε αρκετούς στίχους των ποιημάτων του: Ο αέρας του Βαρδάρη που του φέρνει νέα, η δυτική Μακεδονία, οι εκβολές του Αλιάκμονα με τα σαν «πορφυρό καθρέφτη» νερά του, επανέρχονται από ποίημα σε ποίημα. Στο παρθενικό ποιητικό του βιβλίο η αιώνια αναρώτηση γίνεται, πλέον, κατάφαση και επιβεβαίωση: Ναι, η ποίηση ταιριάζει καλύτερα στην ηλικία της νεότητας!

 

Δείγμα γραφής (σελ. 14)

 

Ας ανεγερθεί το σπίτι  πρώτα.

Μ’ ασβεστωμένους τοίχους κατάλευκους

σαν το φόρεμα της Έμιλι Ντίκινσον.

Με κάγκελα ψηλά, μαύρο μαντέμι λαμπερό

σαν της προγιαγιάς μου το τσεμπέρι

εκεί, στις εκβολές του Αλιάκμονα.

Μ’ έναν κισσό αναρριχώμενο

σαν θλίψη αναρριχώμενη σε γέλιο βαθύ.

Παράθυρα να μην υπάρχουν.

Ίσως κάπου, κάτω χαμηλά, σε μια γωνιά

ξεχασμένη, μια μικρή πορτούλα σκύλου

ίσα που να χωρά κεφάλι ανθρώπου

ν’ αντικρίζει μια στιγμή το φως

και να μαζεύεται πάλι μέσα.

 

Ας ανεγερθεί το σπίτι πρώτα.

Θα βρεθεί ύστερα κι ο Ποιητής

να τ’ αγοράσει.

 

Π. Γ.

 

 

 

"ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ" στο Τελλόγλειο Ίδρυμα

 

«ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ

και το Μουσείο που δεν έγινε»,

στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Θεσσαλονίκης.

 

(Το 2025 είναι η χρονιά των πολλών επετείων για την πόλη της Θεσσαλονίκης. 100 χρόνια από την ίδρυση του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, 25 χρόνια Μέγαρο Μουσικής και 25 χρόνια Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών.)

 

Είχα την τιμή να προσκληθώ στα εγκαίνια μιας ξεχωριστής έκθεσης του Τελλόγλειου Ιδρύματος. Την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου, στις 7 το απόγευμα, ήταν η ιδανική ευκαιρία να εγκαινιαστεί  από το εν λόγω Ίδρυμα μία μοναδική και άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση-συνύπαρξη έργων τέχνης από δύο σημαντικούς φορείς πολιτισμού της πόλης, της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «ΤΕΧΝΗ» και της Μικρής Πινακοθήκης «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Δύο πολιτιστικοί πυλώνες που έλαμψαν για αρκετές δεκαετίες στην πόλη, έχοντας μεταξύ τους, αρκετές αισθητικού και ιδεολογικού τύπου διαφορές και αντιθέσεις.

Η ΤΕΧΝΗ (μεταξύ των μελών της οι Μωρίς Σαλτιέλ, Γιάννης Τριανταφυλλίδης, Μανόλης Ανδρόνικος, Λίνος Πολίτης, Δημήτρης Φατούρος, Χρύσανθος Χρήστου) άνοιξε τον δρόμο σε πολλά μέτωπα από τη δεκαετία του 1950 σε σχέση με τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη διεκδίκηση της ίδρυσης και την υποστήριξη θεσμών (Κρατική Ορχήστρα Ελλάδος, Πινακοθήκη, Σχολή Καλών και εφαρμοσμένων Τεχνών, Φεστιβάλ Κινηματογράφου) και πραγματοποίησε ένα πλούσιο πρόγραμμα που περιλάμβανε εκδόσεις, συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής, διαλέξεις, ανοιχτές συζητήσεις, παραστάσεις, προβολές κτλ., στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρεια Ελλάδα. Η σύνδεση με το Πανεπιστήμιο ήταν μια καθοριστική διάσταση της ΤΕΧΝΗΣ μαζί με τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα της και την παρουσία πρωτοπόρων Ελλήνων, Κυπρίων και ξένων δημιουργών.

Η δραστηριότητα της Μικρής Πινακοθήκης «Διαγώνιος» του Ντ. Χριστιανόπουλου (με καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες τους Νίκο-Γαβριήλ Πεντζίκη, Κάρολο Τσίζεκ, Γιώργο Λαζόγκα, Πάνο Παπανάκο, Στέλιο Μαυρομάτη κ. ά), η οποία τοποθετείται χρονολογικά αργότερα (1974-1993), επικεντρώθηκε κυρίως σε ντόπιους καλλιτέχνες και είχε μια στοχευμένη και σημαντική δράση στην ευρύτερη πνευματική ζωή της πόλης.

Στην έκθεση αυτή, που τιτλοφορείται «ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ, και το Μουσείο που δεν έγινε», εκτίθενται περισσότερα από 600 έργα και τεκμήρια 200 και πλέον δημιουργών. Τα έργα αυτά είναι αφ’ ενός μέρος της συλλογής της ΤΕΧΝΗΣ, αφ’ ετέρου της δωρεάς του Ντ. Χριστιανόπουλου, της συλλογής Περικλή και Ανδρέα Σφυρίδη και άλλων καλλιτεχνών της «Διαγωνίου». Έχουμε, πλέον, την «ειρηνική» συνύπαρξη δύο πολιτισμικών τάσεων της Θεσσαλονίκης, της εσωστρεφούς τάσης της «Διαγωνίου», που έδωσε έμφαση στην εντοπιότητα, προβάλλοντας κυρίως έργα Βορειοελλαδιτών καλλιτεχνών, όμως με γνώμονα και πυξίδα αυστηρές ποιοτικές επιλογές, και από την άλλη μεριά, της εξωστρέφειας και της διεθνιστικής αντίληψης της ΤΕΧΝΗΣ, καλλιτέχνες, ωστόσο, της οποίας συνεργάστηκαν και με τη «Διαγώνιο».

                   

Η γενική διευθύντρια Τελλογλείου, κα. Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, στην ομιλία της τόνισε πως στόχος της έκθεσης δεν είναι να αποτελέσει αυτή μνημόσυνο, αλλά να γίνει γνωστό το έργο πολύ σημαντικών δημιουργών, ενώ συμπλήρωσε πως αυτή η καλλιτεχνική συνύπαρξη θίγει ζητήματα όπως εξωστρέφεια-εσωστρέφεια στην τέχνη, εντοπιότητα-διεθνισμός αλλά και έννοιες όπως η συμπερίληψη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, το παρελθόν της πόλης κτλ.

Μερικοί ακόμη ομιλητές των εγκαινίων (από τους πολλούς της βραδιάς), ο υφυπουργός πολιτισμού κ. Φωτήλας, ο υφυπουργός εσωτερικών για θέματα Μακεδονίας και Θράκης κ. Γκιουλέκας, ο πρόεδρος του «Τελλογλείου» καθηγητής Ανέστης Κάλφας και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Αγγελούδης.

Η έκθεση, που τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της δημοκρατίας και διεξάγεται στο πλαίσιο των 60^ων Δημητρίων (άλλη μια στρογγυλεμένη επέτειος για την πόλη) θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 2026. Των εγκαινίων της έκθεσης θα ακολουθήσουν σε τακτές ημερομηνίες και καθ’ όλη τη διάρκειά της, άλλες εκδηλώσεις-ομιλίες αναφορικά με τη συνύπαρξη ΤΕΧΝΗΣ και «Διαγωνίου».

Ωράριο λειτουργίας εκθεσιακού χώρου:

Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή 9.00-14.00

Τετάρτη 9.00-14.00 και 17.00-21.00

                                                                       

                                                                                             Π. Γ.

 

Μπορείτε να διαβάσετε το παραπάνω κείμενο στην book press, στην παρακάτω διεύθυνση:

https://bookpress.gr/politismos/eikastika-mousiki/23933-texni-diagonios-kai-to-mouseio-pou-den-egine-sto-tellogleio-idryma-thessalonikis

Personal zoo (5)-Περιστέρια

 

 

PERSONAL ZOO (5)

 

 

 

Στη στήλη αυτή θα βρίσκετε δημοσιευμένα ή αδημοσίευτα κείμενα αναφορικά με τα ζώα. Σκυλιά, γάτες, αμνοερίφια, τσούχτρες, κουνούπια, φίδια, πουλιά, μυρμήγκια και άλλα ζωντανά θα παρελάσουν στις οθόνες σας. Και ας θυμόμαστε πάντα τη φράση του Μίλαν Κούντερα, που θέτει τα ζώα σε ανώτερη θέση σε σχέση με τον άνθρωπο: Τα ζώα δεν διώχθηκαν ποτέ από τον Παράδεισο.           

 

֎

 

 

Περιστέρια

 

 

І

 

Περιστέρι σε περβάζι παραθύρου. Τσιμπάει σπόρους, παιχνιδίζει με τα τζάμια. Μέσα βιοτεχνία. Λόφος πουκάμισα, εργάτριες δουλεύουν μανιασμένα. Αίφνης ανοίγει μία το παράθυρο και χώνεται το περιστέρι. Τρυπώνει στα πατρόν και στα ψαλίδια, στις μεζούρες και στις μηχανές τους. Ολόλευκο φτερουγίζει στα γκρίζα τους όνειρα. Φωνές διαδέχονται την αρχική έκπληξη. Κινήσεις απεγνωσμένες. Τρομάζει το περιστέρι. Εντέλει φέρνει μια περήφανη γύρα στο μέσα χώρο, κουτσουλάει κάτι γιακάδες κι εξαφανίζεται.

                     

 

Џ

 

Ανάμεσα στο περβάζι ενός παραθύρου και στο κιβώτιο κλιματιστικού, στο μπαλκόνι πολυκατοικίας, έκανε φωλιά ένα περιστέρι. Ο ιδιοκτήτης, μια φορά τον χρόνο, φωνάζει συντηρητή και ελέγχει το μηχάνημα. Με το κοντάρι μιας σκούπας και με νερό απ’ το λάστιχο, καταστρέφει τη φωλιά. Σε λίγες μέρες, όμως, στο ίδιο σημείο, πάλι κάποιο περιστεράκι θα φωλιάσει.

 

 

Ш

 

Δύο περιστέρια παιχνιδίζουν πάνω σε τεντωμένα σύρματα της ΔΕΗ. Φτερουγίζουν −ντουέτο χορευτικό− με απόλυτο συγχρονισμό, ύστερα κάνουν να πετάξουν και ξαναστηρίζονται στα καλώδια. Με μικρά, πλάγια βήματα μετακινούνται δεξιά, αριστερά. Τέλος, το ένα ανεβαίνει στη ράχη του άλλου που το ανέχεται.

   Κάποια στιγμή, το ένα από τα δύο πουλιά πετά στην απέναντι πινακίδα της βιοτεχνίας πλεχτών, αφήνοντας το ταίρι του ολομόναχο στα σύρματα.

Ο έρωτας, σκέφτομαι, είναι ισορροπία σε τεντωμένο ηλεκτροφόρο καλώδιο. Πολλοί γκρεμοτσακίζονται, άλλοι γίνονται παρανάλωμα από τα βολτ του πάθους τους. Κάποιοι, τέλος, συνεχίζουν την ακροβασία ολομόναχοι, αφού ο σύντροφός τους άνοιξε φτερούγες για άλλες αγκαλιές.

 

ΙV

 

Το κορίτσι του αρτοποιείου βγάζει, καθημερινά, μια χούφτα σουσάμι από ένα σακουλάκι και το σκορπίζει στο πεζοδρόμιο, για τα περιστέρια που τσιμπολογούν μπροστά στη στάση. Παραμέσα, σ’ ένα ταψί, φυλά καμιά μπαγιάτικη τυρόπιτα ή τίποτα φύλλα κρούστας από την πρωινή τελειωμένη μπουγάτσα, τυλιγμένα σε λαδόκολλα, για κανένα ζητιάνο.

Ο φούρναρης πατέρας της, που δεν νιώθει απ’ αυτά, τη μαλώνει κάθε τόσο, επειδή καθυστερεί στις συναλλαγές της με τους πελάτες.

 

[τα ποιητικά πεζά γράφτηκαν το 2010· το πρώτο εξ αυτών έχει δημοσιευτεί στην ποιητική συλλογή μου Ντόρτια (2012, ποιήματα των φίλων), με τον τίτλο «Περιστέρι»]

 

100 χρόνια από τη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη

 

 

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ

ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ

 

 

Φέτος κλείνουμε 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου μας ποιητή και στοχαστή Μανόλη Αναγνωστάκη. Τον Μ. Αν. εκτός από την επιδραστική του ποίηση για τους κοινωνικούς αγώνες τον χαρακτηρίζει πρωτίστως η ηθική του στάση απέναντι σε πρόσωπα, καταστάσεις και καλλιτεχνική δημιουργία. Χαμηλότονος και αντιρρητορικός, πρόσθεσε το υπαρξιακό στοιχείο στην πολιτική ποίηση του καιρού του. Σταμάτησε να γράφει ποίηση το 1971, σε ηλικία μόλις 46 ετών, επειδή αισθάνθηκε ότι δεν είχε κάτι καινούργιο να πει. Στη μνήμη του αναδημοσιεύω ένα κείμενό μου, που γράφτηκε πριν από 12 χρόνια και δημοσιεύτηκε σε ηλεκτρονική εφημερίδα για το βιβλίο και τον πολιτισμό.

 

 

֎

 

 

 

 

Η ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

 

  

   Οι λέξεις είναι απλώς το δοχείο.

   Η σιωπή είναι το περιεχόμενο 

   (Όσσο)

  

Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, κάποια στιγμή της ζωής του και επειδή δεν είχε κάτι καινούριο να γράψει, αποφάσισε να σιωπήσει. Και σταμάτησε να γράφει ποιήματα. Πολλοί ανεγκέφαλοι θαυμαστές του, δεν κατάλαβαν αυτήν την έντιμη στάση του και την παρερμήνευσαν. Τον θεώρησαν ηττοπαθή και του χρέωσαν έλλειψη αγωνιστικότητας. Πολλές φιλολογίνες και μελετήτριες του έργου του, τον πλησίασαν με πρόσχημα κάποια συνέντευξη, για να τον παροτρύνουν να συνεχίσει. «Μα αφού δεν έχω κάτι καινούριο να πω …» τις αποστόμωνε εκείνος, μένοντας συνεπής ως το τέλος στην απόφαση που είχε πάρει.

   Πρόσφατα, ένας μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας, ο Φίλιπ Ροθ, κλείνοντας τα ογδόντα του χρόνια ανακοίνωσε στα εκατομμύρια των αναγνωστών του ανά τον κόσμο πως «βιβλία τέλος!». Ο ίδιος κόλλησε σε διάφορα σημεία του διαμερίσματός του, στη Νέα Υόρκη, μικρά αυτοκόλλητα χαρτιά που έγραφαν τη φράση: «Ο αγώνας με το γράψιμο έχει τελειώσει». Ακούει, πλέον, τις ιστορίες που του διηγούνται οι φίλοι του και δεν νιώθει καμία ανάγκη να τις μεταποιήσει σε μυθιστορήματα, στο χαρτί· απλώς τις απολαμβάνει. Κάποιοι αδαείς δημοσιογράφοι που επιμένουν στα αφιερώματά τους να τον ρωτάνε επίμονα «μα γιατί δεν συνεχίζετε, αφού ακόμα αντέχετε, είστε αειθαλής κ.τλ», παίρνουν την ίδια περίπου απάντηση που έδινε παλιά και ο Αναγνωστάκης. «Δεν έχω να προσθέσω κάτι ουσιαστικό στο έργο μου. Νομίζω πως τα πήγα αρκετά καλά με όλα αυτά που έχω γράψει …»

   Θέλει ήθος, γενναιότητα, συνέπεια και δύναμη ψυχής, το να πάρεις την απόφαση να σταματήσεις το γράψιμο. Προϋποθέτει επίγνωση των ορίων σου και αυτογνωσία. Πάνω απ’ όλα θέλει να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και προσγειωμένος. Να τσαλαπατήσεις το εγώ και τη ματαιοδοξία σου. Και προϋπόθεση όλων των παραπάνω, ο σεβασμός του έργου σου και των αναγνωστών σου. Η συγγραφή είναι ένας σκληρός αγώνας, μια φθοροποιός ενασχόληση, ένα αιώνιο σαράκι. Μια καθημερινή μάχη σώμα με σώμα, με ελάχιστες στιγμές εκεχειρίας. Κατατρώει τον λογοτέχνη μια ζωή. Και ο συγγραφέας έχει το δικαίωμα, όταν αυτός νομίζει, να δώσει ένα τέλος σ’ αυτήν τη μάχη. Να κηρύξει ειρήνη με τον εαυτό του και με τον κόσμο. Ν’ αποχωριστεί τα χαρακώματα των λέξεων, με ψηλά το κεφάλι. Ένας συγγραφέας μπορεί κάλλιστα να μιλά και με τη σιωπή του. Η σιωπή του συγγραφέα, κάποιες φορές, ισοδυναμεί με δεκάδες καλογραμμένα βιβλία. Ίσως και με περισσότερα. Ειδικά όταν ο ίδιος έχει εξαντλήσει προ πολλού το νταμάρι των συναισθημάτων του και της θεματολογίας του, και νιώθει πως, από βιβλίο σε βιβλίο, επαναλαμβάνεται.

 Ζηλεύω τους συγγραφείς που, ύστερα από μακροχρόνια, εξουθενωτική μάχη με τα χειρόγραφα, είχαν τα κότσια να αποστρατευτούν. Σιώπησαν συνειδητά, περνώντας στην απέναντι όχθη. Θα ήθελα, κάποτε, ν’ αξιωθώ να ζήσω κι εγώ αυτό το ώριμο στάδιο τού πραγματικού λογοτέχνη. Να ζω μόνο την πραγματική ζωή κι όχι εκείνη των βιβλίων και των επινοημένων ιστοριών. Και λυπάμαι όλους εκείνους που, είτε δεν κατάλαβαν πως έπρεπε να σταματήσουν έγκαιρα και συνεχίζουν να γελοιοποιούνται και να εκτίθενται, αναμασώντας τα ίδια και τα ίδια, είτε έπεσαν άδοξα στο πεδίο άνισης μάχης, όντες θύματα της ματαιοδοξίας τους ή κάποιας στρατευμένης ιδεολογίας, που εξακολουθεί να τους σέρνει από τον λαιμό, μέχρι τα υστερνά τους.

  

(από τη στήλη «Επωνύμως» της book press, Οκτώβριος 2013)

Βιγλάτορας, επί ματαίω.

 

ΒΙΓΛΑΤΟΡΑΣ, ΕΠΙ ΜΑΤΑΙΩ

 

 

 

Στο παρατηρητήριο του ορεινού χωριού Βίγλα της Χαλκιδικής, σε υψόμετρο 1050 μέτρων, στέκω, ανήσυχος και ασάλευτος, όπως, θαρρώ, έκανε και ο Ρωμαίος χιλίαρχος, που έκτισε αυτή τη σκοπιά πριν από αιώνες.

Μ’ ένα ζευγάρι κιάλια στο χέρι ατενίζω τον ομιχλώδη ορίζοντα, αναμένοντας, από στιγμή σε στιγμή, την άφιξη του εχθρού.

Ιστορίες, εντωμεταξύ, κουδουνίζουν στη σκέψη μου. Ιστορίες που τις συζητάνε ακόμη και σήμερα στο χωριό.

Για την άνοδο και την πτώση ενός εκδότη, που γεννήθηκε, πριν από χρόνια, σ’ αυτά εδώ τα μέρη.

Για τις μνήμες και το τέλος μιας δασκάλας, που δούλεψε, στο παρελθόν, στο σχολείο του χωριού, επί τουλάχιστον επτά χρόνια.

Για τον βίο και την πολιτεία ενός ηθοποιού, που αποσύρεται τακτικά στην πανσιόν «Σταυραετός», για ν’ αποστηθίσει τους ρόλους του.

Εντωμεταξύ, ο αέρας μοσχοβολάει πάντα ρίγανη και θυμάρι. Κάτω, στην πεδιάδα, η οργιώδης ανθοφορία των κερασιών με συνεπαίρνει. Και ο καπνός από τις στέγες των ελάχιστων, πλέον, κατοικημένων σπιτιών του χωριού ανηφορίζει ειρηνικά.

Κατοπτεύω, επισημαίνω, εποφθαλμιώ. Κιαλάρω σχολαστικά όλα τα σημεία του ορίζοντα, όμως ο εχθρός ακόμη δεν λέει να εμφανιστεί. Και μένω, τελικώς, μόνος με τις ιστορίες μου, ένας βιγλάτορας επί ματαίω.

(Εχθρός είναι μόνο ο Χρόνος. Αόρατος και σιωπηλός, θα φτάσει τη στιγμή που εκείνος θα κρίνει, και θα μας συνθλίψει.)

                  

 (απόσπασμα από αδημοσίευτο βιβλίο μου)