Πρόσκληση παρουσίασης βιβλίου μου

 

Η Ιζαμπέλ Ιπέρ στη Θεσσαλονίκη

 

Η ΙΖΑΜΠΕΛ ΙΠΕΡ ΕΠΙΤΙΜΗ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΤΟΥ 66^ου ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ -ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΡΕΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ

 

 

Δεν ξέρω πώς μπορεί να δέσει η εν λόγω ανάρτηση σε ένα blog αμιγώς λογοτεχνικό. Ίσως μόνο και μόνο, γιατί κάθε κινηματογραφική ερμηνεία τής επίτιμης προσκεκλημένης του 66^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ιζαμπέλ Ιπέρ (Isabelle Huppert), είναι, από μόνη της, ένα ποίημα εν προόδω ή ένα ποίημα εν εξελίξει. Με αποκορύφωμα, πάντα, κάποιο καταληκτικό πλάνο με τη Γαλλίδα πρωταγωνίστρια στο φινάλε των ταινιών της να ισοδυναμεί με  καταληκτικό στίχο κορυφαίας ποιητικής δημιουργίας.

Η Ιπέρ, με καριέρα 40 ετών και με πάνω από 120 γυρισμένες ταινίες, υπήρξε ηρωίδα-μούσα σημαντικότατων σκηνοθετών όπως ο Κλοντ Σαμπρόλ, ο Μίκαελ Χάνεκε, ο Πολ Βερχόφεν, οι αδελφοί Ταβιάνι κ. ά. Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα παιχτούν, φέτος, συνολικά 15 ταινίες της. Για τις τρεις, που είχα την τύχη να παρακολουθήσω (τις δύο πρώτες για πρώτη φορά, την τρίτη για πολλοστή), σημειώνω τα παρακάτω:

«Copacabana» (του Μαρκ Φιτουσί, 2010): Σ’ αυτήν την ευχάριστη κωμωδία, η Ιπέρ υποδύεται την Μπαμπού, μια αδέσμευτη και αντισυμβατική γυναίκα, που η συνολική της εικόνα (ως μητέρα αλλά και ως γυναίκα) κάνει την κόρη της να δυσφορεί. Προκαλεί εντύπωση στον θεατή πως, αυτό το αντίρροπο ντουέτο (η μάνα σύγχρονη κι απελευθερωμένη-η κόρη συμβατική και συντηρητική), έρχεται σε αντίθεση με ό,τι, κατά κανόνα, συμβαίνει στις σύγχρονες οικογένειες. Η Μπαμπού, πάντως, με το ελεύθερο πνεύμα της, την τρέλα της και την επιμονή της, βοηθούσης και της τύχης, θα αντιστρέψει το κλίμα και θα επανασυνδεθεί με την κόρη της. Στον ρόλο της κόρης της Μπαμπού, η πραγματική κόρη της Ιπέρ, Λολίτα Σαμά, που μαζί με τη Γαλλίδα σταρ, παρουσίασαν προλογίζοντας την ταινία, στην αίθουσα «Σταύρος Τορνές», στο Λιμάνι, το απόγευμα της Δευτέρας, 3 Νοεμβρίου.

«Η πιο πλούσια γυναίκα του κόσμου» (του Τιερί Κλιφά, 2025): Το ίδιο βράδυ (3/11/25), στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα «Ολύμπιον», προβλήθηκε σε ελληνική πρεμιέρα, η πιο πρόσφατη ταινία της Ιπέρ «Η πιο πλούσια γυναίκα του κόσμου». Βασισμένη στην υπόθεση Μπετανκούρ, ένα από τα πιο γνωστά σκάνδαλα της Γαλλίας, η Ιπέρ εντυπωσιάζει ως Μαριάν Φαρέρ, μια πλούσια κληρονόμο, που γνωρίζοντας έναν κατά πολύ νεότερο της φωτογράφο, με τα πολλά και ακριβά δώρα που του προσφέρει σκανδαλίζει τον περίγυρό της αλλά και το κοινό αίσθημα. Μια ιδιωτική υπόθεση που εξελίχτηκε σε εθνικό σκάνδαλο.

«Εκείνη» (του Πολ Βερχόφεν, 2016): Την Τρίτη 4 Νοεμβρίου, στις 8 το βράδυ, στην αίθουσα «Ολύμπιον», προβλήθηκε το αιχμηρό ψυχολογικό δράμα του Πολ Βερχόφεν, στο οποίο η Ιπέρ ερμηνεύει τη διευθύντρια μιας παρισινής εταιρείας βιντεοπαιχνιδιών, που βιάζεται στο σπίτι της από έναν μασκοφόρο εισβολέα. Όμως τον τελευταίο λόγο θα τον έχει πάλι εκείνη, ξεπερνώντας όσους ανθρώπους (γονείς, πρώην σύζυγο, ερωμένο, βιαστή) στάθηκαν για κείνην τροχοπέδη στη ζωή της. Γι’ αυτήν της την ερμηνεία, η Ιπέρ απέσπασε υποψηφιότητα για Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου. Πριν την προβολή της ταινίας «Εκείνη» (Elle) πραγματοποιήθηκε στον ίδιο χώρο (Ολύμπιον) τιμητική εκδήλωση για τη σπουδαία Γαλλίδα ηθοποιό. Ο δήμος Θεσσαλονίκης, διά χειρός του δημάρχου κ. Αγγελούδη, τίμησε την Ιπέρ με τιμητική πλακέτα. Της βράβευσης προηγήθηκε ολιγόλεπτο κλιπ με στιγμιότυπα από κάποιους εμβληματικούς ρόλους της ηθοποιού και ηχητική υπόκρουση τραγούδια της Φρανσουάζ Αρντί, για το οποίο η ηθοποιός σχολίασε πως λείπει μία ταινία: εκείνη που θα ήθελε μελλοντικά να γυρίσει με κάποιον Έλληνα σκηνοθέτη. Τέλος, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ κ. Ορέστης Ανδρεαδάκης τόνισε πως η ηθοποιός καταβυθίζεται στους ρόλους της στο σκοτάδι, για να αναδυθεί στο φως.

 

 Η Ιζαμπέλ Ιπέρ, στα 72 της πλέον χρόνια, συνεχίζει να εκπέμπει τη λάμψη μιας σπουδαίας σταρ. Ο τρόπος που προσεγγίζει τον κάθε ρόλο της είναι μοναδικός. Μπορεί να μεταμορφωθεί στην οθόνη από λαϊκή περσόνα, παραβατικό άτομο, κλέφτρα ή ιδιοκτήτρια φυτείας καφέ, σε πλούσια κληρονόμο ή σε καθηγήτρια πιάνου, με μια ευκολία μοναδική. Είναι ανοιχτή και ακομπλεξάριστη αναφορικά με τα κινηματογραφικά είδη και τους ρόλους που επιλέγει. Παίζει όχι μόνο με το σώμα της, αλλά πρωτίστως με το βλέμμα, τις εκφράσεις του προσώπου της, τα μάτια της, τις σιωπές της, και μας μαγνητίζει με το αστείρευτο ταλέντο της. Μεγάλη τιμή για τη χώρα μας αλλά και για την πόλη της Θεσσαλονίκης η παρουσία της στο 66^ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου.

 

Παναγιώτης Γούτας

Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο και στην παρακάτω διεύθυνση της book press

https://bookpress.gr/politismos/sinema/24252-i-izampel-iper-epitimi-proskeklimeni-tou-66ou-festival-kinimatografou-thessalonikis-merikes-skepseis-gia-treis-tainies-tis

Η λογοτεχνία των αλγορίθμων

 

                                        Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΩΝ ΑΛΓΟΡΙΘΜΩΝ

Οι αλγόριθμοι έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας. Τα οικονομικά προγράμματα των κυβερνήσεων των κρατών, τα υπό διαφήμιση προϊόντα των εταιρειών, οι τάσεις της μόδας, οι επενδύσεις των επιχειρήσεων, μέχρι και η φαρμακευτική αγωγή που θα πρέπει ένας ασθενής να ακολουθήσει ή όχι, όλα αποφασίζονται από τους αλγόριθμους. Με τη λογοτεχνία όμως τι συμβαίνει; Μπορούν οι αλγόριθμοι να μας υποδείξουν ποια λογοτεχνία θα πρέπει να διαφημιστεί για να διαβαστεί και ποια όχι; 

Διαβάστε στον παρακάτω σύνδεσμο ένα πρόσφατο δικό μου κείμενο άποψης που δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα για το βιβλίο και τον πολιτισμό book press, και που θίγει ακριβώς το παραπάνω φλέγον θέμα.

        https://bookpress.gr/stiles/eponimos/24024-i-logotexnia-ton-algorithmon-pros-ena-aionio-kai-rixo-paron

Το μεγαλείο της jazz

 

ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΗΣ JAZZ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

 

 

Σήμερα το πρωί διάβασα στη στήλη Ο ΦΙΛΙΣΤΩΡ της εφημερίδας Η Καθημερινή, μια είδηση δημοσιευμένη στην εν λόγω εφημερίδα στις 17/ 10/1935, δηλαδή ακριβώς πριν από 90 χρόνια. Την αντιγράφω αυτούσια:

«Οι εθνικοσοσιαλισταί εις την Γερμανίαν εκήρυξαν τον πόλεμον κατά της τζαζ την οποίαν απέκλεισαν από τα ραδιοφωνικάς συναυλίας, ως απάδουσαν εις τον χιτλερικόν πολιτισμόν. Η απαγόρευσις ανηγγέλθη εις σύσκεψιν των διευθυντών των μεγάλων ραδιοφωνικών σταθμών γενομένην εν Μονάχω. Κατ’ αυτούς η μουσική της τζαζ οφείλεται εις “επιδράσεις των μπολσεβίκων και των Εβραίων”».

Δίχως περαιτέρω σχόλια, για όσους εξακολουθούν ν’ ακούν αυτό το είδος της μουσικής, παραθέτω σύνδεσμο με το κομμάτι των Λέστερ Γιανγκ και Όσκαρ Πίτερσον «There will never be another you», από τον δίσκο του 1956 «The President Plays with the Oscar Peterson trio».

 

https://youtu.be/SsekKA-_FNw?si=ZqvkEoulUueefzmg

 

 

 

 

Ο Περικλής Σφυρίδης για τη "Διαγώνιο"

 

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΣΦΥΡΊΔΗ

ΓΙΑ ΤΗ «ΔΙΑΓΩΝΙΟ»

ΣΤΟ ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ

 

 

Την Κυριακή 5 Οκτωβρίου, ανήμερα των 92^ων γενεθλίων του, ο Περικλής Σφυρίδης έκανε την έναρξη των ομιλιών-εκδηλώσεων, που θα πλαισιώσουν μέχρι τον Φλεβάρη του 2026 την έκθεση «ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ και το Μουσείο που δεν έγινε», με μια ομιλία που διήρκεσε πάνω από μία ώρα. Έχοντας ως βοηθό, λόγω της περιορισμένης του όρασης, τη συγγραφέα και μελετήτρια του έργου του κα. Σωτηρία Σταυρακοπούλου, που διάβασε αυτοσχόλια ζωγράφων της Θεσσαλονίκης, ο Σφυρίδης αναφέρθηκε διεξοδικά στον τρόπο λειτουργίας της Μικρής πινακοθήκης «Διαγώνιος», στις αισθητικές και καλλιτεχνικές κατευθύνσεις τού όλου πνευματικού αυτού «κινήματος» −όπως το αποκάλεσε− αλλά και στις δημιουργικές παραφυάδες, που άφησε αυτό μέχρι τις μέρες μας.

Ο Στρατής Δούκας στον πεζό λόγο και οι Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Κάρολος Τσίζεκ (πρώην συνεργάτες του «Κοχλία») μαζί με τους Νίκο-Αλέξη Ασλάνογλου, Ηλία Πετρόπουλο και, φυσικά, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, έδωσαν το στίγμα του καλλιτεχνικού κινήματος της «Διαγωνίου», τουλάχιστον στα πρώτα βήματά του. Ο Τσίζεκ, που υπήρξε μαθητής του Σβορώνου, δεν δεχόταν, κατά τον ομιλητή, «μοντερνιστικές εξαλλοσύνες», πάντως μπόλιασε δημιουργικά στο έργο του με μοντερνιστικά στοιχεία την καλλιτεχνική παράδοση της Θεσσαλονίκης, που είχε ως βάση της το Βυζάντιο και το Άγιο Όρος. Κινούμενος σ’ αυτόν τον δρόμο και ο Χριστιανόπουλος, χάραξε την πορεία της Μικρής πινακοθήκης αλλά και των εκδόσεων «Διαγωνίου», όπως και του ομότιτλου περιοδικού, δίχως να δεχτεί ποτέ να λάβει κρατική επιχορήγηση. Όλα, τόνισε ο Σφυρίδης, γινόταν με μια ιεαραποστολική διάθεση εκ μέρους των συνεργατών.

Η Μικρή πινακοθήκη «Διαγώνιος» λειτούργησε από το 1974 μέχρι το 1993, και στράφηκε σε ντόπιους ή Βορειοελλαδίτες καλλιτέχνες παραστατικής τέχνης γιατί, όπως έλεγε, ο Ν. Χ.: «οι ντόπιοι, ιδίως οι νέοι, έχουν περισσότερη ανάγκη, ενώ οι Αθηναίοι τα έχουν όλα δικά τους». Αυτά τα είκοσι χρόνια λειτουργία της έκανε 400 εκθέσεις. Μ’ αυτό το «μικρό και ταπεινό» αλλά και εσωστρεφές πνεύμα του ιδρυτή της προβλήθηκαν πολλοί σπουδαίοι ζωγράφοι και καλλιτέχνες: Πεντζίκης, Τσίζεκ, Παραλής, Μαυρομάτης, Παπασπύρου, Παπανάκος, Ζογλοπίτης, Μενεσίδης και πολλοί άλλοι ακόμη.

Στις παραφυάδες που άφησε η Μικρή πινακοθήκη «Διαγώνιος» μετά τη διακοπή της λειτουργίας της, ο Σφυρίδης συγκαταλέγει την γκαλερί φωτογραφίας "Φωτοθήκη" του Γιάννη Βανίδη, την γκαλερί «Δίπολο» του ποιητή και ζωγράφου Βασίλη Ιωαννίδη (1948-2022), αλλά και δύο αθηναϊκές καλλιτεχνικές «κυψέλες», εναρμονισμένες με το πνεύμα της «Διαγωνίου»: Την γκαλερί και τον εκδοτικό οίκο «Πρόσπερος» (μαζί με το περιοδικό "Ανακύκληση") του Τάσου Κόρφη (1929-1994), αλλά και το «Μπιλιέτο» (γκαλερί και εκδόσεις) του Βασίλη Δημητράκου, που μαζί με τα έργα του αδελφού του, ζωγράφου, Γιάννη Δημητράκη (1958-2022) κινήθηκαν αισθητικά και καλλιτεχνικά στο πνεύμα και στις αντιλήψεις του Χριστιανόπουλου, διευρύνοντας και μετεξελίσσοντας τον αρχικό στόχο της «Διαγωνίου».

Ο Σφυρίδης έκλεισε την ομιλία του με μια εναγώνια παράκληση-προτροπή προς τους φορείς και τις αρχές της πόλης, να βρεθεί τρόπος να συστεγαστούν μόνιμα τα έργα της ΤΕΧΝΗΣ και της «Διαγωνίου» σε κάποιο μουσείο − ότι, δηλαδή, δεν μπόρεσε να γίνει τη δεκαετία του 1970, την περίοδο που τα δύο σωματεία γειτνίαζαν για ένα διάστημα στην οδό Στρατηγού Καλλάρη, στην καρδιά της πόλης.

 

 

 

 

Μικρό απόσπασμα της ομιλίας του Περικλή Σφυρίδη μπορείτε να παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο:

 https://drive.google.com/file/d/1PqXdZCLLER0VoqbiKr2xISvjbh9Bv62e/view?usp=drivesdk

"ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ" στο Τελλόγλειο Ίδρυμα

 

«ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ

και το Μουσείο που δεν έγινε»,

στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Θεσσαλονίκης.

 

(Το 2025 είναι η χρονιά των πολλών επετείων για την πόλη της Θεσσαλονίκης. 100 χρόνια από την ίδρυση του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, 25 χρόνια Μέγαρο Μουσικής και 25 χρόνια Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών.)

 

Είχα την τιμή να προσκληθώ στα εγκαίνια μιας ξεχωριστής έκθεσης του Τελλόγλειου Ιδρύματος. Την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου, στις 7 το απόγευμα, ήταν η ιδανική ευκαιρία να εγκαινιαστεί  από το εν λόγω Ίδρυμα μία μοναδική και άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση-συνύπαρξη έργων τέχνης από δύο σημαντικούς φορείς πολιτισμού της πόλης, της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «ΤΕΧΝΗ» και της Μικρής Πινακοθήκης «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Δύο πολιτιστικοί πυλώνες που έλαμψαν για αρκετές δεκαετίες στην πόλη, έχοντας μεταξύ τους, αρκετές αισθητικού και ιδεολογικού τύπου διαφορές και αντιθέσεις.

Η ΤΕΧΝΗ (μεταξύ των μελών της οι Μωρίς Σαλτιέλ, Γιάννης Τριανταφυλλίδης, Μανόλης Ανδρόνικος, Λίνος Πολίτης, Δημήτρης Φατούρος, Χρύσανθος Χρήστου) άνοιξε τον δρόμο σε πολλά μέτωπα από τη δεκαετία του 1950 σε σχέση με τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη διεκδίκηση της ίδρυσης και την υποστήριξη θεσμών (Κρατική Ορχήστρα Ελλάδος, Πινακοθήκη, Σχολή Καλών και εφαρμοσμένων Τεχνών, Φεστιβάλ Κινηματογράφου) και πραγματοποίησε ένα πλούσιο πρόγραμμα που περιλάμβανε εκδόσεις, συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής, διαλέξεις, ανοιχτές συζητήσεις, παραστάσεις, προβολές κτλ., στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρεια Ελλάδα. Η σύνδεση με το Πανεπιστήμιο ήταν μια καθοριστική διάσταση της ΤΕΧΝΗΣ μαζί με τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα της και την παρουσία πρωτοπόρων Ελλήνων, Κυπρίων και ξένων δημιουργών.

Η δραστηριότητα της Μικρής Πινακοθήκης «Διαγώνιος» του Ντ. Χριστιανόπουλου (με καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες τους Νίκο-Γαβριήλ Πεντζίκη, Κάρολο Τσίζεκ, Γιώργο Λαζόγκα, Πάνο Παπανάκο, Στέλιο Μαυρομάτη κ. ά), η οποία τοποθετείται χρονολογικά αργότερα (1974-1993), επικεντρώθηκε κυρίως σε ντόπιους καλλιτέχνες και είχε μια στοχευμένη και σημαντική δράση στην ευρύτερη πνευματική ζωή της πόλης.

Στην έκθεση αυτή, που τιτλοφορείται «ΤΕΧΝΗ-ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ, και το Μουσείο που δεν έγινε», εκτίθενται περισσότερα από 600 έργα και τεκμήρια 200 και πλέον δημιουργών. Τα έργα αυτά είναι αφ’ ενός μέρος της συλλογής της ΤΕΧΝΗΣ, αφ’ ετέρου της δωρεάς του Ντ. Χριστιανόπουλου, της συλλογής Περικλή και Ανδρέα Σφυρίδη και άλλων καλλιτεχνών της «Διαγωνίου». Έχουμε, πλέον, την «ειρηνική» συνύπαρξη δύο πολιτισμικών τάσεων της Θεσσαλονίκης, της εσωστρεφούς τάσης της «Διαγωνίου», που έδωσε έμφαση στην εντοπιότητα, προβάλλοντας κυρίως έργα Βορειοελλαδιτών καλλιτεχνών, όμως με γνώμονα και πυξίδα αυστηρές ποιοτικές επιλογές, και από την άλλη μεριά, της εξωστρέφειας και της διεθνιστικής αντίληψης της ΤΕΧΝΗΣ, καλλιτέχνες, ωστόσο, της οποίας συνεργάστηκαν και με τη «Διαγώνιο».

                   

Η γενική διευθύντρια Τελλογλείου, κα. Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, στην ομιλία της τόνισε πως στόχος της έκθεσης δεν είναι να αποτελέσει αυτή μνημόσυνο, αλλά να γίνει γνωστό το έργο πολύ σημαντικών δημιουργών, ενώ συμπλήρωσε πως αυτή η καλλιτεχνική συνύπαρξη θίγει ζητήματα όπως εξωστρέφεια-εσωστρέφεια στην τέχνη, εντοπιότητα-διεθνισμός αλλά και έννοιες όπως η συμπερίληψη, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, το παρελθόν της πόλης κτλ.

Μερικοί ακόμη ομιλητές των εγκαινίων (από τους πολλούς της βραδιάς), ο υφυπουργός πολιτισμού κ. Φωτήλας, ο υφυπουργός εσωτερικών για θέματα Μακεδονίας και Θράκης κ. Γκιουλέκας, ο πρόεδρος του «Τελλογλείου» καθηγητής Ανέστης Κάλφας και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Αγγελούδης.

Η έκθεση, που τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της δημοκρατίας και διεξάγεται στο πλαίσιο των 60^ων Δημητρίων (άλλη μια στρογγυλεμένη επέτειος για την πόλη) θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 2026. Των εγκαινίων της έκθεσης θα ακολουθήσουν σε τακτές ημερομηνίες και καθ’ όλη τη διάρκειά της, άλλες εκδηλώσεις-ομιλίες αναφορικά με τη συνύπαρξη ΤΕΧΝΗΣ και «Διαγωνίου».

Ωράριο λειτουργίας εκθεσιακού χώρου:

Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή 9.00-14.00

Τετάρτη 9.00-14.00 και 17.00-21.00

                                                                       

                                                                                             Π. Γ.

 

Μπορείτε να διαβάσετε το παραπάνω κείμενο στην book press, στην παρακάτω διεύθυνση:

https://bookpress.gr/politismos/eikastika-mousiki/23933-texni-diagonios-kai-to-mouseio-pou-den-egine-sto-tellogleio-idryma-thessalonikis

100 χρόνια από τη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη

 

 

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ

ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ

 

 

Φέτος κλείνουμε 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου μας ποιητή και στοχαστή Μανόλη Αναγνωστάκη. Τον Μ. Αν. εκτός από την επιδραστική του ποίηση για τους κοινωνικούς αγώνες τον χαρακτηρίζει πρωτίστως η ηθική του στάση απέναντι σε πρόσωπα, καταστάσεις και καλλιτεχνική δημιουργία. Χαμηλότονος και αντιρρητορικός, πρόσθεσε το υπαρξιακό στοιχείο στην πολιτική ποίηση του καιρού του. Σταμάτησε να γράφει ποίηση το 1971, σε ηλικία μόλις 46 ετών, επειδή αισθάνθηκε ότι δεν είχε κάτι καινούργιο να πει. Στη μνήμη του αναδημοσιεύω ένα κείμενό μου, που γράφτηκε πριν από 12 χρόνια και δημοσιεύτηκε σε ηλεκτρονική εφημερίδα για το βιβλίο και τον πολιτισμό.

 

 

֎

 

 

 

 

Η ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

 

  

   Οι λέξεις είναι απλώς το δοχείο.

   Η σιωπή είναι το περιεχόμενο 

   (Όσσο)

  

Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, κάποια στιγμή της ζωής του και επειδή δεν είχε κάτι καινούριο να γράψει, αποφάσισε να σιωπήσει. Και σταμάτησε να γράφει ποιήματα. Πολλοί ανεγκέφαλοι θαυμαστές του, δεν κατάλαβαν αυτήν την έντιμη στάση του και την παρερμήνευσαν. Τον θεώρησαν ηττοπαθή και του χρέωσαν έλλειψη αγωνιστικότητας. Πολλές φιλολογίνες και μελετήτριες του έργου του, τον πλησίασαν με πρόσχημα κάποια συνέντευξη, για να τον παροτρύνουν να συνεχίσει. «Μα αφού δεν έχω κάτι καινούριο να πω …» τις αποστόμωνε εκείνος, μένοντας συνεπής ως το τέλος στην απόφαση που είχε πάρει.

   Πρόσφατα, ένας μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας, ο Φίλιπ Ροθ, κλείνοντας τα ογδόντα του χρόνια ανακοίνωσε στα εκατομμύρια των αναγνωστών του ανά τον κόσμο πως «βιβλία τέλος!». Ο ίδιος κόλλησε σε διάφορα σημεία του διαμερίσματός του, στη Νέα Υόρκη, μικρά αυτοκόλλητα χαρτιά που έγραφαν τη φράση: «Ο αγώνας με το γράψιμο έχει τελειώσει». Ακούει, πλέον, τις ιστορίες που του διηγούνται οι φίλοι του και δεν νιώθει καμία ανάγκη να τις μεταποιήσει σε μυθιστορήματα, στο χαρτί· απλώς τις απολαμβάνει. Κάποιοι αδαείς δημοσιογράφοι που επιμένουν στα αφιερώματά τους να τον ρωτάνε επίμονα «μα γιατί δεν συνεχίζετε, αφού ακόμα αντέχετε, είστε αειθαλής κ.τλ», παίρνουν την ίδια περίπου απάντηση που έδινε παλιά και ο Αναγνωστάκης. «Δεν έχω να προσθέσω κάτι ουσιαστικό στο έργο μου. Νομίζω πως τα πήγα αρκετά καλά με όλα αυτά που έχω γράψει …»

   Θέλει ήθος, γενναιότητα, συνέπεια και δύναμη ψυχής, το να πάρεις την απόφαση να σταματήσεις το γράψιμο. Προϋποθέτει επίγνωση των ορίων σου και αυτογνωσία. Πάνω απ’ όλα θέλει να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και προσγειωμένος. Να τσαλαπατήσεις το εγώ και τη ματαιοδοξία σου. Και προϋπόθεση όλων των παραπάνω, ο σεβασμός του έργου σου και των αναγνωστών σου. Η συγγραφή είναι ένας σκληρός αγώνας, μια φθοροποιός ενασχόληση, ένα αιώνιο σαράκι. Μια καθημερινή μάχη σώμα με σώμα, με ελάχιστες στιγμές εκεχειρίας. Κατατρώει τον λογοτέχνη μια ζωή. Και ο συγγραφέας έχει το δικαίωμα, όταν αυτός νομίζει, να δώσει ένα τέλος σ’ αυτήν τη μάχη. Να κηρύξει ειρήνη με τον εαυτό του και με τον κόσμο. Ν’ αποχωριστεί τα χαρακώματα των λέξεων, με ψηλά το κεφάλι. Ένας συγγραφέας μπορεί κάλλιστα να μιλά και με τη σιωπή του. Η σιωπή του συγγραφέα, κάποιες φορές, ισοδυναμεί με δεκάδες καλογραμμένα βιβλία. Ίσως και με περισσότερα. Ειδικά όταν ο ίδιος έχει εξαντλήσει προ πολλού το νταμάρι των συναισθημάτων του και της θεματολογίας του, και νιώθει πως, από βιβλίο σε βιβλίο, επαναλαμβάνεται.

 Ζηλεύω τους συγγραφείς που, ύστερα από μακροχρόνια, εξουθενωτική μάχη με τα χειρόγραφα, είχαν τα κότσια να αποστρατευτούν. Σιώπησαν συνειδητά, περνώντας στην απέναντι όχθη. Θα ήθελα, κάποτε, ν’ αξιωθώ να ζήσω κι εγώ αυτό το ώριμο στάδιο τού πραγματικού λογοτέχνη. Να ζω μόνο την πραγματική ζωή κι όχι εκείνη των βιβλίων και των επινοημένων ιστοριών. Και λυπάμαι όλους εκείνους που, είτε δεν κατάλαβαν πως έπρεπε να σταματήσουν έγκαιρα και συνεχίζουν να γελοιοποιούνται και να εκτίθενται, αναμασώντας τα ίδια και τα ίδια, είτε έπεσαν άδοξα στο πεδίο άνισης μάχης, όντες θύματα της ματαιοδοξίας τους ή κάποιας στρατευμένης ιδεολογίας, που εξακολουθεί να τους σέρνει από τον λαιμό, μέχρι τα υστερνά τους.

  

(από τη στήλη «Επωνύμως» της book press, Οκτώβριος 2013)

Έκθεση φωτογραφίας στο "Ανατόλια''

 

        

Η Βιβλιοθήκη Ελευθεριάδης στις εγκαταστάσεις του Anatolia High School ετοιμάζει μόνιμη έκθεση φωτογραφίας σημαντικών λογοτεχνών και εικαστικών της Θεσσαλονίκης, με δωρεά των Περικλή Σφυρίδη και Ανδρέα Σφυρίδη.

               

Αρχείο Περικλή Σφυρίδη

 

ΑΡΧΕΙΟ ΠΕΡΙΚΛΗ ΣΦΥΡΙΔΗ

 

 

Από τον Οκτώβριο του 2023, οπότε και επ’ αφορμή των 90ών γενεθλίων του  Περικλή Σφυρίδη έγιναν τα εγκαίνια της Συλλογής και του Αρχείου του γνωστού συγγραφέα, το παραπάνω υλικό στεγάζεται στη Βιβλιοθήκη Bissell του Κολλεγίου Ανατόλια. Ο συγγραφέας, άλλωστε, υπήρξε απόφοιτος της τάξης του 1952 του εν λόγω Κολλεγίου, οπότε, δικαιωματικά, όλα τα αντικείμενα που αφορούν το λογοτεχνικό του παρελθόν (βιβλία δικά του ή της προσωπικής του βιβλιοθήκης, πίνακες, φωτογραφίες του, πορτρέτα, προσωπικά αντικείμενα, κριτικογραφία οπτικοακουστικό υλικό, αλληλογραφία του συγγραφέα με λογοτέχνες κ.τλ.) βρίσκονται στον ιδανικό χώρο, προσιτά στους επισκέπτες για να τα δουν από κοντά και να τα θαυμάσουν, αλλά και στους ερευνητές της λογοτεχνίας για να τα μελετήσουν.

                     

Η πρώτη μου γραφομηχανή

 

PACO 2200 dlx.

Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΓΡΑΦΟΜΗΧΑΝΗ

 

֎

 

 

              

  

Την αγόρασα το 1988, τρία χρόνια προτού αρχίσω να δουλεύω στην εκπαίδευση. Το κόστος της το ανέλαβα ο ίδιος, χάρη στα ιδιαίτερα κατ’ οίκον μαθήματα που παρέδιδα σε μαθητές δημοτικού εκείνο το διάστημα. Πρόλαβα να γράψω με τα πλήκτρα της τα πρώτα μου αδέξια ποιήματα και τα πρωτόλεια διηγήματά μου. Κείμενα που έδειξα στον Γιώργο Κάτο, στον Περικλή Σφυρίδη, στον Ντίνο Χριστιανόπουλο για ν’ ακούσω τη γνώμη τους. Το σατιρικό αφήγημα για τις εμπειρίες μου από την ιδιωτική εκπαίδευση, που δεν τόλμησα ποτέ να εκδώσω. Την πρώτη μου δημοσίευση στο περιοδικό «Παραφυάδα» των Κάτου-Σφυρίδη. Αργότερα, το 2002, η ίδια γραφομηχανή, σε συνδυασμό με τη σύλληψη των τρομοκρατών της 17 Νοέμβρη, μου έδωσε την έμπνευση να συνθέσω ένα από τα καλύτερα διηγήματά μου, το «Παλιά γραφομηχανή», που περιλαμβάνεται στη συλλογή διηγημάτων μου Τζαζ, παθήσεις και άλλα τινά (Κέδρος, 2015). Το μοντέλο της: Paco 2200 Dlx.

Πάνω στη δεκαετία την αντικατέστησα με ηλεκτρική γραφομηχανή, και λίγο αργότερα με τον πρώτο μου υπολογιστή. Την κρατώ, ωστόσο, στο θερινό μου κατάλυμα, στη Χαλκιδική, σαν ιερό κειμήλιο, σαν αντικείμενο ανυπολόγιστης αξίας. Καμιά φορά βάζω το παλιό δίχρωμο καρουλάκι στα σπλάχνα της, τη στήνω στο παλιό μπλε τραπεζάκι δίπλα στο παράθυρο του γειτονικού διαμερίσματος που μένει χρόνια ακατοίκητο και χτυπώ ξανά τα πλήκτρα της. Ίσως για να νιώσω εκ νέου τον παλιό ίλιγγο και την έξαψη της γραφής, τον σφυγμό της παλιάς εποχής, τη θύελλα των εικόνων και των εμπνεύσεων που με πετούσαν σαν καρυδότσουφλο, μαγεμένο, εδώ κι εκεί, τις παλιές προσδοκίες. Εκείνος ο χτύπος των πλήκτρων της ήταν συντονισμένος με τον χτύπο της καρδιάς μου. Ήταν ο σωστός, ο ενδεδειγμένος ήχος για να γράφω και να δημιουργώ. Τότε.

Δεν νομίζω πως θα αντέξω ποτέ να την αποχωριστώ. Η ιερότητά της με υπερβαίνει. Κι ας μην έρθουν ποτέ πια οι παλιές εμπνεύσεις, κι ας έχουν ξεθυμάνει οι αλλοτινές προσδοκίες. Η πρωτόγνωρη γλύκα στο στόμα και στην ψυχή από τα πρώτα διηγήματα και τα πρώτα ποιήματα ξαναζωντανεύει όταν την ακουμπώ. Paco 2200 dlx και 1988, μια ιστορία 37 πλέον χρόνων. Έτσι ξεκίνησαν όλα. Και συνεχίζονται.

 

 

           

Ιδού και ένα ποίημα του 1988, γραμμένο στην παλιά γραφομηχανή. Πάνω αριστερά μόλις που διακρίνεται αχνά το «ναι» του δύσκολου σε καλή κουβέντα και θετικό σχόλιο Χριστιανόπουλου. Όπερ εσήμαινε, τεφαρίκι! Το ποίημα περιλαμβάνεται στη μοναδική ποιητική συλλογή που τύπωσα ως τώρα, τα Ντόρτια (ποιήματα των φίλων, Αθήνα, 2012, σε επιμέλεια Κώστα Ριτσώνη)

                                   

"Ένα δικό του δωμάτιο" -προδημοσίευση

 

 

ΕΝΑ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΔΩΜΑΤΙΟ

 

 

           

Σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσει από τις καλαίσθητες εκδόσεις ΡΩΜΗ η καινούρια συλλογή διηγημάτων μου Ένα δικό του δωμάτιο. Πρόκειται για 14 διηγήματα, πολλά από τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα ή ηλεκτρονικά μέσα. Παρακάτω, παραθέτω απόσπασμα από το διήγημά μου «Η Αρμένισσα» καθώς και το οπισθόφυλλο του βιβλίου.

 

 

 

Η ΑΡΜΕΝΙΣΣΑ

(απόσπασμα)

 

……………………………………..

 

Εκείνη τη βροχερή μέρα ένιωθα από το πρωί ένα σφίξιμο στο στήθος. Σαν να δέθηκε κόμπος η ψυχή μου και πίεζε όλο το σώμα μου. Ένιωθα πως κάποιος μού πίεζε τον λαιμό και είχε σταματήσει η αναπνοή μου. Άνοιξα το παράθυρο να πάρω λίγο αέρα και άκουσα πίσω μου απαιτητική τη φωνή του:

—Κλείσε το παράθυρο!

Γύρισα και τον κοίταξα. Το εξασθενημένο του σώμα, ζαρωμένο σε μία γωνιά του δωματίου, τελείως ανίσχυρο και ασθενικό, ήταν χωμένο κάτω από μία κουβέρτα. Προεξείχαν μόνο τα πόδια του, δύο ισχνά, ολόλευκα, γερασμένα πόδια, ενώ τα βαθουλώματα στα μάγουλά του θύμιζαν νεκροζώντανο. Ανέπνεε βαριά, μέσα από τα σωληνάκια του ιατρικού μηχανήματος παροχής οξυγόνου, που χρησιμοποιούσε τουλάχιστον δεκαπέντε ώρες το εικοσιτετράωρο. Και μόνο δύο κατάμαυρα επίμονα μάτια έλαμπαν στο ημίφως, καθηλωμένα πάνω μου, αμετακίνητα. Σαν δύο κάννες όπλου με σημάδευαν ανελέητα. Ούτε οι φίλοι του, ούτε ο γιος του από τον πρώτο του γάμο, ο φέρελπις επιχειρηματίας, ο αμετανόητος εργένης και μπον βιβέρ της πόλης, ούτε τα τυπωμένα βιβλία του και οι όποιες ενθαρρυντικές κριτικές είχε αποσπάσει, τίποτα δεν του έδιναν πλέον ζωή.

Πήρα από τη βιβλιοθήκη το Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων του Ντοστογιέφσκι –ένα δικό του, παλιό αγαπημένο βιβλίο, από τα φοιτητικά του χρόνια– και άρχισα να του διαβάζω. Έκανα τη φωνή μου όσο πιο μαλακή και τρυφερή γινόταν. Του διάβασα αργά λίγες σελίδες. Τον είδα να γαληνεύει, να κλείνει ήσυχα τα μάτια του. Συνέχισα για λίγο ακόμη την ανάγνωση. Ένας ήρεμος ρόγχος, σαν ανεπαίσθητο σφύριγμα, βγήκε από το στόμα του. Πανικοβλήθηκα. Ζει ή έφυγε; Ζούσε ή φεύγει; αναρωτήθηκα, ενώ κρύος ιδρώτας με είχε περιλούσει. Ψηλάφησα με τα δάχτυλα τον σφυγμό του. Αδύναμος, μα σταθερός. Η ανάσα του ανεπαίσθητη, όμως την άκουγα, έστω με δυσκολία. Κοιμόταν. Όταν συνειδητοποίησα ότι τελικώς ζούσε, αισθάνθηκα ότι δεν είχε πια κανένα νόημα η δική μου ζωή. Εγώ ήμουν η πεθαμένη του διαμερίσματος, αυτός άντεχε, και δεν ήξερα για πόσο ακόμη. Έκλεισα μαλακά το βιβλίο και το έβαλα πάλι στη θέση του. Ξαναγύρισα, ύστερα από λίγα λεπτά, από το σαλόνι στο δωμάτιό του. Και τότε διαπίστωσα έκπληκτη ότι τα σωληνάκια από τη συσκευή παροχής οξυγόνου είχαν βγει από τα ρουθούνια του. Πάγωσα στη σκέψη να του τα ξανατοποθετήσω, έμεινα αδρανής και άπραγη. Έλεγξα εκ νέου τον σφυγμό του. Ήταν αργά. Ποιος αποσύνδεσε το μηχάνημα οδηγώντας τον στον θάνατο; Πρόλαβε να ξεπεράσει τα όριά του στην ελάχιστων λεπτών απουσία μου ή μήπως εγώ, σε κάποια ύπουλη συσκότιση του νου μου, προκάλεσα το αποτρόπαιο συμβάν, χωρίς να έχω συνείδηση της πράξης μου;

            

             ……………………………………..

 

 

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

 

 

Οι αντρικοί χαρακτήρες των διηγημάτων του βιβλίου ισορροπούν δραματικά στη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη στρωμένη και ευπρεπή ζωή τους και στην υπέρβασή της. Οι γυναίκες ηρωίδες, πάλι, προσπαθούν ν’ αποτινάξουν από πάνω τους όσα κρίματα η κοινωνία, η ζωή ή τα συγγενικά τους πρόσωπα τούς έχουν εναποθέσει. Όλοι τους -ευκολοπίστευτοι και πάντα προδομένοι, κατά τον σολωμικό στίχο -δεν έχουν σταθμίσει σωστά τα δεδομένα της ζωής τους και όλο κάτι τους διαφεύγει, ενώ στον αγώνα τους για επιβίωση πάντα το μάταιο καραδοκεί. Ένας αφανής κόσμος, που ζει και ανασαίνει δίπλα μας.

προδημοσίευση του βιβλίου, που αναρτήθηκε στην book press

https://bookpress.gr/prodimosieuseis/elliniki-logotexnia/23053-ena-diko-tou-domatio-tou-panagioti-goyta-prodimosiefsi