Ταχυδρομικό κυτίο (3)-(Γ)ράμματα

 

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΚΥΤΙΟ (3)

 

 

(στη στήλη αυτή θα αναρτάται σύντομο σχόλιο για κάποιο από τα βιβλία που, κατά καιρούς, δέχομαι με το ταχυδρομείο)

 

●

 

Χριστίνα Γεωργιάδου, (Γ)ράμματα, ποίηση, εκδ. Έναστρον, 2025

 

Από τον τίτλο ήδη της τρίτης κατά σειρά ποιητικής συλλογής της Χριστίνας Γεωργιάδου, ο αρχικός υπαινιγμός μάς προϊδεάζει για το τι θα επακολουθήσει στις σελίδες του βιβλίου. Ποιήματα-γράμματα, δηλαδή ποιήματα σαν επιστολές της ποιήτριας στον εαυτό της, στον πλησίον, στον κόσμο γενικότερα, σε ένα μπουκάλι με σκοπό να αποσταλεί το μήνυμα σε έναν άγνωστο, μακρινό δέκτη−παραλήπτη, μέχρι και γράμματα στην ίδια την ποίηση. Παράλληλα, όμως, και ποιήματα-ράμματα, επουλωτικά του τραύματος που όλοι μας βιώνουμε, είτε σε προσωπικό είτε σε συλλογικό επίπεδο. Γιατί η ποίηση είναι ίαμα, φάρμακο και βάλσαμο που επουλώνει πληγές και απαλύνει τις εκδορές του σώματος και της ψυχής.

Η Χριστίνα Γεωργιάδου γράφει με ευαισθησία και συναίσθηση του κενού και της ακινησίας της ζωής και της ύπαρξης, νιώθοντας ως χρέος της το να καλύψει αυτό το κενό και να μας κινητοποιήσει διά της γραφής. Παράλληλα, κάποιες φορές, επιδεικνύει μια τόλμη κι έναν αξιοπρόσεκτο δυναμισμό στους στίχους της, εξεγειρόμενη απέναντι στη γενική παρακμή, που τείνει να καλύψει τα πάντα, προτάσσοντας ως αντίδοτο την τέχνη και την ενσυναίσθηση.

Η εικόνα του εξώφυλλου από τον εικαστικό Γιάννη Πρώιο, άκρως ενδιαφέρουσα και συμβατή με το περιεχόμενο του βιβλίου

 

Δείγμα γραφής (σελ. 48 του βιβλίου)

 

    Homo sapiens (?)

 

Το κλάμα ενός βρέφους

μας θυμίζει το δάσος

−η καταγωγή μας

Μας βάζει στη θέση μας

−του κτήνους

Αγγίζει τα όριά μας

 

Το κλάμα ενός βρέφους

Το κλάμα ενός βρέφους

Το κλάμα ενός βρέφους

είναι ό,τι αγριότερο

 

Είναι εμείς

−ζώο που πάλλεται απεγνωσμένα

για ένα χάδι.

 

 

Παναγιώτης Γούτας

 

 

 

 

 

Ταχυδρομικό κυτίο (1)

 

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟ ΚΥΤΙΟ (1)

 

(στη στήλη αυτή θα αναρτάται σύντομο σχόλιο για κάποιο από τα βιβλία που, κατά καιρούς, δέχομαι με το ταχυδρομείο)

●

 

Γιώργος Μουφτόγλου, Την ημέρα που ερχόμουν, Βακχικόν, 2025

 

Αν έδειχνε τα πρώτα του ποιήματα σε κριτικούς ή ειδήμονες του περασμένου αιώνα, ίσως εκείνοι να τον προσγείωναν με την πολυφορεμένη κρίση−ατάκα: «Τα θέματα που διαπραγματεύεσαι υπερβαίνουν την ηλικία σου». Κι όμως, αυτός ο 25χρονος, ο Γιώργος Μουφτόγλου, που τολμά να εκτεθεί μ’ αυτά τα πρώτα 33 ποιήματά του, δείχνει να έχει τα εχέγγυα για να εξελιχθεί σημαντικά στο μέλλον ως ποιητής. Γειώνει εντός του τα βιώματα και τις σκέψεις−ανησυχίες του, χρησιμοποιεί ικανοποιητικά τον ανοίκειο λόγο και την ποιητική μεταφορά, αφαιρεί από την ποιητική ύλη τα περιττά κρατώντας μόνο τα απαραίτητα. Ενώ επιχειρεί να εκφράσει το νέο και το καινούριο, παράλληλα εντρυφά στην παράδοση, που δείχνει να τον συγκινεί. Το βορειοελλαδίτικο τοπίο εμφατικά παρόν σε αρκετούς στίχους των ποιημάτων του: Ο αέρας του Βαρδάρη που του φέρνει νέα, η δυτική Μακεδονία, οι εκβολές του Αλιάκμονα με τα σαν «πορφυρό καθρέφτη» νερά του, επανέρχονται από ποίημα σε ποίημα. Στο παρθενικό ποιητικό του βιβλίο η αιώνια αναρώτηση γίνεται, πλέον, κατάφαση και επιβεβαίωση: Ναι, η ποίηση ταιριάζει καλύτερα στην ηλικία της νεότητας!

 

Δείγμα γραφής (σελ. 14)

 

Ας ανεγερθεί το σπίτι  πρώτα.

Μ’ ασβεστωμένους τοίχους κατάλευκους

σαν το φόρεμα της Έμιλι Ντίκινσον.

Με κάγκελα ψηλά, μαύρο μαντέμι λαμπερό

σαν της προγιαγιάς μου το τσεμπέρι

εκεί, στις εκβολές του Αλιάκμονα.

Μ’ έναν κισσό αναρριχώμενο

σαν θλίψη αναρριχώμενη σε γέλιο βαθύ.

Παράθυρα να μην υπάρχουν.

Ίσως κάπου, κάτω χαμηλά, σε μια γωνιά

ξεχασμένη, μια μικρή πορτούλα σκύλου

ίσα που να χωρά κεφάλι ανθρώπου

ν’ αντικρίζει μια στιγμή το φως

και να μαζεύεται πάλι μέσα.

 

Ας ανεγερθεί το σπίτι πρώτα.

Θα βρεθεί ύστερα κι ο Ποιητής

να τ’ αγοράσει.

 

Π. Γ.

 

 

 

Personal zoo (5)-Περιστέρια

 

 

PERSONAL ZOO (5)

 

 

 

Στη στήλη αυτή θα βρίσκετε δημοσιευμένα ή αδημοσίευτα κείμενα αναφορικά με τα ζώα. Σκυλιά, γάτες, αμνοερίφια, τσούχτρες, κουνούπια, φίδια, πουλιά, μυρμήγκια και άλλα ζωντανά θα παρελάσουν στις οθόνες σας. Και ας θυμόμαστε πάντα τη φράση του Μίλαν Κούντερα, που θέτει τα ζώα σε ανώτερη θέση σε σχέση με τον άνθρωπο: Τα ζώα δεν διώχθηκαν ποτέ από τον Παράδεισο.           

 

֎

 

 

Περιστέρια

 

 

І

 

Περιστέρι σε περβάζι παραθύρου. Τσιμπάει σπόρους, παιχνιδίζει με τα τζάμια. Μέσα βιοτεχνία. Λόφος πουκάμισα, εργάτριες δουλεύουν μανιασμένα. Αίφνης ανοίγει μία το παράθυρο και χώνεται το περιστέρι. Τρυπώνει στα πατρόν και στα ψαλίδια, στις μεζούρες και στις μηχανές τους. Ολόλευκο φτερουγίζει στα γκρίζα τους όνειρα. Φωνές διαδέχονται την αρχική έκπληξη. Κινήσεις απεγνωσμένες. Τρομάζει το περιστέρι. Εντέλει φέρνει μια περήφανη γύρα στο μέσα χώρο, κουτσουλάει κάτι γιακάδες κι εξαφανίζεται.

                     

 

Џ

 

Ανάμεσα στο περβάζι ενός παραθύρου και στο κιβώτιο κλιματιστικού, στο μπαλκόνι πολυκατοικίας, έκανε φωλιά ένα περιστέρι. Ο ιδιοκτήτης, μια φορά τον χρόνο, φωνάζει συντηρητή και ελέγχει το μηχάνημα. Με το κοντάρι μιας σκούπας και με νερό απ’ το λάστιχο, καταστρέφει τη φωλιά. Σε λίγες μέρες, όμως, στο ίδιο σημείο, πάλι κάποιο περιστεράκι θα φωλιάσει.

 

 

Ш

 

Δύο περιστέρια παιχνιδίζουν πάνω σε τεντωμένα σύρματα της ΔΕΗ. Φτερουγίζουν −ντουέτο χορευτικό− με απόλυτο συγχρονισμό, ύστερα κάνουν να πετάξουν και ξαναστηρίζονται στα καλώδια. Με μικρά, πλάγια βήματα μετακινούνται δεξιά, αριστερά. Τέλος, το ένα ανεβαίνει στη ράχη του άλλου που το ανέχεται.

   Κάποια στιγμή, το ένα από τα δύο πουλιά πετά στην απέναντι πινακίδα της βιοτεχνίας πλεχτών, αφήνοντας το ταίρι του ολομόναχο στα σύρματα.

Ο έρωτας, σκέφτομαι, είναι ισορροπία σε τεντωμένο ηλεκτροφόρο καλώδιο. Πολλοί γκρεμοτσακίζονται, άλλοι γίνονται παρανάλωμα από τα βολτ του πάθους τους. Κάποιοι, τέλος, συνεχίζουν την ακροβασία ολομόναχοι, αφού ο σύντροφός τους άνοιξε φτερούγες για άλλες αγκαλιές.

 

ΙV

 

Το κορίτσι του αρτοποιείου βγάζει, καθημερινά, μια χούφτα σουσάμι από ένα σακουλάκι και το σκορπίζει στο πεζοδρόμιο, για τα περιστέρια που τσιμπολογούν μπροστά στη στάση. Παραμέσα, σ’ ένα ταψί, φυλά καμιά μπαγιάτικη τυρόπιτα ή τίποτα φύλλα κρούστας από την πρωινή τελειωμένη μπουγάτσα, τυλιγμένα σε λαδόκολλα, για κανένα ζητιάνο.

Ο φούρναρης πατέρας της, που δεν νιώθει απ’ αυτά, τη μαλώνει κάθε τόσο, επειδή καθυστερεί στις συναλλαγές της με τους πελάτες.

 

[τα ποιητικά πεζά γράφτηκαν το 2010· το πρώτο εξ αυτών έχει δημοσιευτεί στην ποιητική συλλογή μου Ντόρτια (2012, ποιήματα των φίλων), με τον τίτλο «Περιστέρι»]

 

100 χρόνια από τη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη

 

 

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ

ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗ

 

 

Φέτος κλείνουμε 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου μας ποιητή και στοχαστή Μανόλη Αναγνωστάκη. Τον Μ. Αν. εκτός από την επιδραστική του ποίηση για τους κοινωνικούς αγώνες τον χαρακτηρίζει πρωτίστως η ηθική του στάση απέναντι σε πρόσωπα, καταστάσεις και καλλιτεχνική δημιουργία. Χαμηλότονος και αντιρρητορικός, πρόσθεσε το υπαρξιακό στοιχείο στην πολιτική ποίηση του καιρού του. Σταμάτησε να γράφει ποίηση το 1971, σε ηλικία μόλις 46 ετών, επειδή αισθάνθηκε ότι δεν είχε κάτι καινούργιο να πει. Στη μνήμη του αναδημοσιεύω ένα κείμενό μου, που γράφτηκε πριν από 12 χρόνια και δημοσιεύτηκε σε ηλεκτρονική εφημερίδα για το βιβλίο και τον πολιτισμό.

 

 

֎

 

 

 

 

Η ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

 

  

   Οι λέξεις είναι απλώς το δοχείο.

   Η σιωπή είναι το περιεχόμενο 

   (Όσσο)

  

Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης, κάποια στιγμή της ζωής του και επειδή δεν είχε κάτι καινούριο να γράψει, αποφάσισε να σιωπήσει. Και σταμάτησε να γράφει ποιήματα. Πολλοί ανεγκέφαλοι θαυμαστές του, δεν κατάλαβαν αυτήν την έντιμη στάση του και την παρερμήνευσαν. Τον θεώρησαν ηττοπαθή και του χρέωσαν έλλειψη αγωνιστικότητας. Πολλές φιλολογίνες και μελετήτριες του έργου του, τον πλησίασαν με πρόσχημα κάποια συνέντευξη, για να τον παροτρύνουν να συνεχίσει. «Μα αφού δεν έχω κάτι καινούριο να πω …» τις αποστόμωνε εκείνος, μένοντας συνεπής ως το τέλος στην απόφαση που είχε πάρει.

   Πρόσφατα, ένας μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας, ο Φίλιπ Ροθ, κλείνοντας τα ογδόντα του χρόνια ανακοίνωσε στα εκατομμύρια των αναγνωστών του ανά τον κόσμο πως «βιβλία τέλος!». Ο ίδιος κόλλησε σε διάφορα σημεία του διαμερίσματός του, στη Νέα Υόρκη, μικρά αυτοκόλλητα χαρτιά που έγραφαν τη φράση: «Ο αγώνας με το γράψιμο έχει τελειώσει». Ακούει, πλέον, τις ιστορίες που του διηγούνται οι φίλοι του και δεν νιώθει καμία ανάγκη να τις μεταποιήσει σε μυθιστορήματα, στο χαρτί· απλώς τις απολαμβάνει. Κάποιοι αδαείς δημοσιογράφοι που επιμένουν στα αφιερώματά τους να τον ρωτάνε επίμονα «μα γιατί δεν συνεχίζετε, αφού ακόμα αντέχετε, είστε αειθαλής κ.τλ», παίρνουν την ίδια περίπου απάντηση που έδινε παλιά και ο Αναγνωστάκης. «Δεν έχω να προσθέσω κάτι ουσιαστικό στο έργο μου. Νομίζω πως τα πήγα αρκετά καλά με όλα αυτά που έχω γράψει …»

   Θέλει ήθος, γενναιότητα, συνέπεια και δύναμη ψυχής, το να πάρεις την απόφαση να σταματήσεις το γράψιμο. Προϋποθέτει επίγνωση των ορίων σου και αυτογνωσία. Πάνω απ’ όλα θέλει να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και προσγειωμένος. Να τσαλαπατήσεις το εγώ και τη ματαιοδοξία σου. Και προϋπόθεση όλων των παραπάνω, ο σεβασμός του έργου σου και των αναγνωστών σου. Η συγγραφή είναι ένας σκληρός αγώνας, μια φθοροποιός ενασχόληση, ένα αιώνιο σαράκι. Μια καθημερινή μάχη σώμα με σώμα, με ελάχιστες στιγμές εκεχειρίας. Κατατρώει τον λογοτέχνη μια ζωή. Και ο συγγραφέας έχει το δικαίωμα, όταν αυτός νομίζει, να δώσει ένα τέλος σ’ αυτήν τη μάχη. Να κηρύξει ειρήνη με τον εαυτό του και με τον κόσμο. Ν’ αποχωριστεί τα χαρακώματα των λέξεων, με ψηλά το κεφάλι. Ένας συγγραφέας μπορεί κάλλιστα να μιλά και με τη σιωπή του. Η σιωπή του συγγραφέα, κάποιες φορές, ισοδυναμεί με δεκάδες καλογραμμένα βιβλία. Ίσως και με περισσότερα. Ειδικά όταν ο ίδιος έχει εξαντλήσει προ πολλού το νταμάρι των συναισθημάτων του και της θεματολογίας του, και νιώθει πως, από βιβλίο σε βιβλίο, επαναλαμβάνεται.

 Ζηλεύω τους συγγραφείς που, ύστερα από μακροχρόνια, εξουθενωτική μάχη με τα χειρόγραφα, είχαν τα κότσια να αποστρατευτούν. Σιώπησαν συνειδητά, περνώντας στην απέναντι όχθη. Θα ήθελα, κάποτε, ν’ αξιωθώ να ζήσω κι εγώ αυτό το ώριμο στάδιο τού πραγματικού λογοτέχνη. Να ζω μόνο την πραγματική ζωή κι όχι εκείνη των βιβλίων και των επινοημένων ιστοριών. Και λυπάμαι όλους εκείνους που, είτε δεν κατάλαβαν πως έπρεπε να σταματήσουν έγκαιρα και συνεχίζουν να γελοιοποιούνται και να εκτίθενται, αναμασώντας τα ίδια και τα ίδια, είτε έπεσαν άδοξα στο πεδίο άνισης μάχης, όντες θύματα της ματαιοδοξίας τους ή κάποιας στρατευμένης ιδεολογίας, που εξακολουθεί να τους σέρνει από τον λαιμό, μέχρι τα υστερνά τους.

  

(από τη στήλη «Επωνύμως» της book press, Οκτώβριος 2013)

Ποιήματα που φέρνει ο Βαρδάρης (ΙΙΙ)

 

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΦΕΡΝΕΙ Ο ΒΑΡΔΑΡΗΣ (ΙΙΙ)-

ΤΡΕΙΣ ΦΩΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΙ ΞΑΝΑ

 

 

(Τρεις πρόσφατες ποιητικές συλλογές, γραμμένες από ποιητές που έλκουν την καταγωγή τους από τη Βόρεια Ελλάδα: Τόλης Νικηφόρου, Διονύσης Στεργιούλας και Ρία Φελεκίδου.)

 

Τόλης Νικηφόρου, μια νύχτα κι ένα όνειρο, ποίηση, Μανδραγόρας, 2025

 

Συχνά, έτυχε ν’ αναρωτηθώ στο παρελθόν γιατί ο Τόλης Νικηφόρου, ένας σημαντικότατος λογοτέχνης και από τις πιο ολοκληρωμένες και ευδιάκριτες ποιητικές φωνές της γενιάς του, τυπώνει τα τελευταία 5 χρόνια με καταιγιστικούς ρυθμούς (το 2022 τύπωσε τέσσερις ποιητικές συλλογές, το 2024 τρεις συλλογές και το 2023 δύο συλλογές). Για την υστεροφημία του δεν υπάρχει λόγος ν’ αγωνιά· την έχει κατακτήσει προ πολλού με το πλούσιο έργο του. Δεν τον ενοχλεί αυτή η υπερέκθεση στο κοινό του, ούτε ανησυχεί μήπως τυχόν, μοιραία, με τόση παραγωγή, υποπέσει στο ατόπημα της ποιητικής επανάληψης αισθημάτων, σκέψεων και ιδεών; Μια δική μου εξήγηση, που έχω καταθέσει εδώ και καιρό σε σχόλιό μου για τα βιβλία του, είναι ότι ο Τ. Ν. δεν είναι δυνατόν να μην τυπώνει συχνά, γιατί γράφει όπως ακριβώς ανασαίνει. Ακμαίος και ποιητικά δημιουργικός, στην ένατη δεκαετία της ζωής του, όχι μόνο δεν επαναλαμβάνεται, αλλά πάντα κάτι νέο και ενδιαφέρον έχει να μας χαρίσει.

 

          κεραυνός

 

φιλιούνται κι αγαπιούνται

τρυφερά και παθιασμένα

απελπισμένα

ο τελευταίος άνδρας

η τελευταία γυναίκα

την τελευταία μέρα του κόσμου

 

Οι στίχοι του Τ. Ν. είναι ιδιαίτερες στιγμές έκλαμψης του νου και της τέχνης του. Το ύφος, η αρμονία των λέξεων, η καταγραφή των αισθήσεων και των αισθημάτων, η μνήμη των πραγμάτων, ο φόβος απέναντι στο αβέβαιο μέλλον, η αναψηλάφηση της γυναίκας στην ολότητά της, η παιδική αθωότητα, αλλά και η τέχνη της ποιήσεως, τα μικρά και τα ασήμαντα της ζωής, όλα λάμπουν ανεξίτηλα, από βιβλίο σε βιβλίο, με νέες ποιητικές δημιουργίες και ιδέες, με νέα ποιητική ορμή, με νέες αλήθειες, που ο χρόνος τού εμφανίζει απρόσμενα στη συνείδησή του. Και όλα τα παραπάνω γίνονται ποίηση, ποιήματα ολιγόστιχα (σπανίως άνω της μίας σελίδας), ευανάγνωστα και θελκτικά, δίχως τη χρήση κεφαλαίων γραμμάτων και, ηθελημένα, δίχως στίξη.

 

     άλλο μη ζητάς

 

μες στο σκοτάδι ένα φως

μια μουσική μες στη σιγή

άλλο δεν έχει

άλλο δεν είναι

η ψυχή

 

Σε κάθε βιβλίο του Τ. Ν. ένα μέρος των ποιημάτων του αφορά την ποιητική τέχνη. Πολλοί ποιητές, γενικά, αναρωτιούνται στα βιβλία τους το πώς και το γιατί της ποιητικής δημιουργίας, και ο Ν. το κάνει με ειλικρίνεια και γνώση. Απ’ αυτήν την κατηγορία ποιημάτων ξεχωρίζω, από την πρόσφατη συλλογή του, τα ποιήματα «εντολοδόχοι», «ποίηση, 2», «γραφική ύλη», «γραφική ύλη, 2» και «άγριος ποταμός».

 

         εντολοδόχοι

 

γράφουμε πάνω στο νερό

και στον άνεμο

όπως προβλέπεται

από την κυρίαρχη του κόσμου

ματαιοδοξία

 

Το μεγαλύτερο σε έκταση ποίημα της συλλογής, το «πάθος», που καταλαμβάνει τρεις σελίδες, είναι ένας ύμνος στη γυναικεία δοτικότητα. Η γυναίκα που δίνεται με πάθος στο αρσενικό, κάνοντάς το ν’ αποκτήσει ουσία και νόημα η ζωή του. Μια τολμηρή κατάθεση για το αιώνιο σμίξιμο του αρσενικού με το θηλυκό, που, παρά την στιχουργική του τόλμη, αποπνέει τρυφερότητα (σς. 17-19)

Τέλος, επιστρέφοντας στην αρχική μου αναρώτηση περί της συχνής, τελευταία, παρουσίας του Τ. Ν. μέσα από αλλεπάλληλες τυπώσεις ποιητικών βιβλίων, ας ακούσουμε και την άποψη του ίδιου του ποιητή, μέσα από ένα ξεχωριστό του ποίημα, που και χιούμορ αναβλύζει, και περιέχει βιωματικό υπόστρωμα και αποκαλύπτει την υπαρξιακή αγωνία που εμπεριέχει πάντα η γραφή και, εν γένει, κάθε καλλιτεχνική δημιουργία:

 

     μπροστά στη μεγάλη πύλη

 

βρήκα και χτύπησα με δέος

τη μεγάλη πύλη μέσα στην ομίχλη

και μου άνοιξε ο ίδιος ο άγιος

—τι θέλεις από τώρα εδώ; ρώτησε σκυθρωπός

—είχα αλλεπάλληλα εμφράγματα, άγιε Πέτρο,

και έκρινα ότι έπρεπε να παρουσιαστώ

—άκουσε καλά, δεν σε στείλαμε εκεί κάτω

για να τα παρατήσεις με την πρώτη δυσκολία

άσε λοιπόν τα εμφράγματα στους γιατρούς

γράψε είκοσι-τριάντα βιβλία ακόμη

κι έλα μετά να εξετάσουμε την περίπτωσή σου.

 

 

Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου, αναρωτήθηκα. Μήπως, εκ των πραγμάτων, ο ποιητής είναι ταγμένος από κάποια αδιευκρίνιστη άνωθεν δύναμη, να γράφει ποιήματα (γιατί όχι και να τα τυπώνει;) μέχρι την τελευταία του πνοή;

•

 

Διονύσης Στεργιούλας, Ακραία λεκτικά φαινόμενα, ποιήματα, Νησίδες, 2025

 

Και μια που γίνεται λόγος περί ποιημάτων της ποιητικής τέχνης (ή της εναγώνιας αναζήτησης της ουσίας των λέξεων και των ποιημάτων διά της ποιήσεως) δεν θα μπορούσε να διαφύγει της προσοχής ενός υποψιασμένου αναγνώστη το τελευταίο βιβλίο του ποιητή, μελετητή και δοκιμιογράφου Διονύση Στεργιούλα (1967), που τιτλοφορείται Ακραία λεκτικά φαινόμενα (Νησίδες, 2025). Δεν γνωρίζω αν αρχική πρόθεση του Στ. ήταν να συνθέσει ένα ενιαίο ποίημα, αποτελούμενο από σπονδύλους-σπαράγματα, των 5 ή των 6 περίπου στίχων έκαστο, όμως νομίζω πως αυτή του η υποτιθέμενη πρόθεση θα αποδυνάμωνε το συνολικό αποτέλεσμα και θα τον αδικούσε, γιατί το βασικό θέμα της συλλογής (η βυθοσκόπηση στο τι είναι λέξη και τι ποίημα, σε συνδυασμό με το ξεπέρασμα κάποιων στερεοτυπικών αντιλήψεων περί τέχνης και ζωής), είναι ένα θεματικό πεδίο αρκετά γενικό και αόριστο, πολλές φορές σκοτεινό και απλησίαστο από όσους μέχρι τώρα επιχείρησαν να το εξαντλήσουν διεξοδικά. Εξέλαβα, λοιπόν, το εν λόγω βιβλίο του Στ. ως μία συλλογή ολιγόστιχων ποιητικών σκέψεων, αναρωτήσεων,  φιλοσοφικών και ενορατικών στοχασμών, που, απομακρυσμένα από τον καβαφικό απόηχο προγενέστερων ποιημάτων του, παραπέμπουν ευθέως στην Παλατινή ανθολογία, στα αρχαία αποφθέγματα και επιγράμματα, στα γνωμικά του Λάο Τσε, στην φιλοσοφία του ταοϊσμού, και εν γένει στην τεχνική των μικροποιημάτων, που, πέρα απ’ αυτό που σημασιοδοτούν οι στίχοι τους, αφήνουν να διαφανεί και μία άλλη εκδοχή της αλήθειας, μια διαφορετική αντίληψη της ζωής, μια καινούρια θέαση των πραγμάτων.

Αν μπορούσα να συμπυκνώσω σε μία μόνο φράση, σε ένα μότο, αυτό που κάνει ο Στεργιούλας σ’ αυτό του το βιβλίο με τα περίπου 130 ποιητικά σπαράγματα, θα χρησιμοποιούσα τον στίχο του Γιάννη Υφαντή (ποιητή, που γνωρίζω πως έχει διαβάσει ο Στ. και πως τον εκτιμά), από τη συλλογή του Μανθρασπέντα (Κέδρος, 1980, β΄ ανατύπωση): «Πρέπει να ξαναβρούμε τα ονόματα των πραγμάτων»¹. Αυτό κάνει και ο Στ. σ’ αυτά του τα ποιήματα: Αναζητά την αλήθεια των λέξεων και των πραγμάτων.

Τα μικροποιήματα του Στεργιούλα, παρά το έντονα φιλοσοφικό και υπαρξιακό περίβλημά τους, έχουν κάτι το παιγνιώδες, διαβάζονται ευχάριστα, κινητοποιούν τη σκέψη, απελευθερώνοντάς την από τα τετριμμένα και τα παγιωμένα, κι οδηγώντας την σε μια κατάσταση τύπου ζεν. Πρωτίστως, βέβαια, ο ίδιος ο ποιητής ένιωσε την ανάγκη αυτής της απελευθέρωσης της σκέψης του γράφοντας αυτούς τους στίχους, που είναι φαινομενικά απλοί, όμως κρύβουν συχνά κάποιο ιδιαίτερο και βαθύτερο νόημα.

 

      Δείγμα γραφής

 

Συνεννοούνται δίχως λέξεις

κι όμως συνεννοούνται τέλεια.

Φαίνεται πως μιλούν την ίδια γλώσσα!

ᵜ

Χωρίζω το οκτώ στα δύο.

Ένα έψιλον κι ένα τρία φανερώνονται

που ήταν κρυμμένα μες στον αριθμό.

(Πέντε και τρία, σκέφτομαι,

κάνουν και πάλι οκτώ.)

ᵜ

 

Αυτό το ποίημα το έγραψα για σένα.

Αν κάποτε απομακρυνθείς

οι λέξεις του θα σε αναζητούν.

ᵜ

Έγραψα μία προσευχή ανορθόγραφη

κι ούτε που ξέρω αν εισακούστηκε.

Λαμβάνει άραγε υπόψη του ο Θεός

τις ανορθογραφίες;

ᵜ

Πάντα στο τέλος θα έρχεται

η σκέψη που δεν ήρθε στην αρχή.

Πάντα στο τέλος θα έρχεται

η λέξη που δεν ήρθε στην αρχή.

 

•

 

Ρία Φελεκίδου, Ο ασφαλής ποιητής, εκδ. Κουκκίδα, 2025

 

Ενδιαφέρουσα η πέμπτη κατά σειρά ποιητική συλλογή της Ρίας Φελεκίδου (μεταξύ άλλων εξέδωσε δεκατρία παιδικά βιβλία και μία νουβέλα), που τιτλοφορείται Ο ασφαλής ποιητής και τυπώθηκε το 2025 από τις εκδόσεις Κουκκίδα. Ποιήματα για την αλληλουχία των εποχών, την πανανθρώπινη πορεία της γυναίκας στη γη, την ερωτική αγωνία, τις ασύλληπτες μικρές χαρές της ζωής, για τις δενδροφυτεύσεις έρημων ζωών, για παιδιά που έρχονται από μακριά δοκιμάζοντας ν’ αντιγράψουν τη φωνή των πουλιών.

Από τις επιμέρους ποιητικές συστάδες (ενότητες) του βιβλίου ξεχώρισα το ΠΟΙΗΤΙΚΟΛΟΓΩ (κυρίως για την αίσθηση της μη βεβαιότητας και της μη ποιητικής ασφάλειας, που χαρακτηρίζουν το γράψιμο της ποιήτριας), με πέντε συνολικά ποιήματα, που προσιδιάζουν στη στόχευση με εκείνα του βιβλίου του Στεργιούλα, αλλά και με κάποια ποιήματα του βιβλίου του Νικηφόρου. Αντιγράφω από τη σ. 45 το τελευταίο κομμάτι του ποιήματος «Χανς, ένας ασφαλής ποιητής», που, κατά τα φαινόμενα, χάρισε τον τίτλο και σ’ ολόκληρη τη συλλογή.

 

-----------------------------------------------------------

 

Ο Χανς τίποτα δραστικό δεν αποφασίζει.

Δε συνιστούν ύλη ποιητική οι αποφάσεις.

Μόνο να γράφει και να σβήνει και να αγωνιά.

Η Ποίηση μέγγενη, μαγίστρα και μαυλίστρα

Στο δωμάτιό του τον κρατά περήφανα να ιππεύει

ίππους αόρατους σαν πέφτει η νύχτα

και να μαζεύει ολόγυρά του ωδικά πουλιά

το φως να διαλαλούν που επιστρέφει. Όμως

παραμένει πάντα ζωντανή η σιγουριά του

κι οι στίχοι του βέλη να σημαδεύουνε τους τοίχους

 

Μ’ απ’ τις ποιητικές βολές του ο κόσμος μένει απείραχτος.

 

•

 

Δεν γνωρίζω, τελικά, πόσο... απείραχτος μένει ο κόσμος από τη συγγραφή των τριών παραπάνω ποιητικών βιβλίων, που σας τα συστήνω ανεπιφύλακτα. Η ανάγνωσή τους, όμως, ακόμα κι αν δεν μεταμορφώσει τον περίγυρό μας προς το καλύτερο και το ευγενέστερο, το λιγότερο θα αλλάξει, έστω προσώρας, τον τρόπο σκέψης μας, θα μας ωφελήσει ως οντότητες και ως συνειδήσεις.

 

 

Παναγιώτης Γούτας

 

_______________________________________________

¹ Στίχος από το ποίημα του Γιάννη Υφαντή «Το μυστικό του χαμένου παραδείσου των ποιητών» (Μανθρασπέντα, Κέδρος, 1980, β΄ ανατύπωση).

 

Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο και στην παρακάτω διεύθυνση της bookpress:

                 https://bookpress.gr/kritikes/poiisi/23603-poiimata-pou-fernei-o-vardaris-iii-treis-fones-apo-ti-voreia-ellada-akoygontai-ksana