Ο Γιώργος Χρονάς στον "Ιανό"

 

       "ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΟΝΑΣ"

 

Την Τετάρτη, 12 Φεβρουαρίου, παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο Ιανός, στη Θεσσαλονίκη, το βιβλίο του Γιώργου Χρονά Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς (εκδ. Οδός Πανός, 2024). Για το βιβλίο μίλησαν κατά σειρά οι Βασίλης Ζηλάκος, Μαρία Διαμαντοπούλου, Παναγιώτης Γούτας και Διονύσης Στεργιούλας. Συντόνισε ο δημοσιογράφος και ποιητής Στέλιος Λουκάς. Της παρουσίασης προηγήθηκε μουσικό πρόγραμμα με τους Ανδρέα Καρακότα (τραγούδι), Σάκη Κοντονικόλα (πιάνο) και Κοσμά Παπαδόπουλο (κλαρινέτο), που ερμήνευσαν και εκτέλεσαν τραγούδια σε στίχους Γιώργου Χρονά. Το δικό μου κείμενο ήταν το παρακάτω:

 

֎

 

Ο ποιητής και εκδότης Γιώργος Χρονάς (1948), από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της ποιητικής γενιάς του ’70, μισόν αιώνα κι έναν χρόνο από το πρώτο του βιβλίο (Βιβλίο 1, Οδός Πανός, 1973) αποφάσισε να τυπώσει την αυτοβιογραφία του. Ο λόγος αυτής της απόφασης αναφέρεται εμμέσως στο οπισθόφυλλο της έκδοσης. Αντιγράφω την πρώτη πρόταση του οπισθόφυλλου: «Προτού ο πανδαμάτωρ χρόνος τα σκεπάσει όλα και γίνουν στάχτη, χώμα, και εμείς επιστρέψουμε στη γη, για πάντα, ας ξεφυλλίσουμε το παραμύθι από την ημέρα που είδαμε το φως, τη θάλασσα, τον άνεμο να μας χτυπάει». Να ήταν άραγε η αγωνία για το άδηλο μέλλον που τον έβαλε «σ’ ένα δωμάτιο, μ’ ένα μολύβι» να περισώσει ό,τι περισώζεται από το πλούσιο παρελθόν του ή ο φόβος μιας εξασθένησης ή απώλειας της λειτουργίας της μνήμης, οπότε το πιθανό μαρτύριο τού να ζεις αλλά να μην θυμάσαι καθαρά τα περασμένα, τον κινητοποίησε να καταθέσει με σπουδή τις μέρες, τις φράσεις, τα ονόματα, τις ακριβείς διευθύνσεις κατοικιών, τις συναντήσεις, τα πρόσωπα, τις σκιές, προτού όλα γίνουν σκοτάδι;

Όποιο κι αν ήταν το κίνητρο του ποιητή, το εικοστό όγδοο βιβλίο του, που τυπώθηκε από τις εκδόσεις Οδός Πανός, είναι μια άκρως ενδιαφέρουσα, σχετικά ολιγοσέλιδη (μόλις 125 σελίδων), κομψή και περιεκτική αυτοβιογραφία, μοιρασμένη σε 36 σύντομα κεφάλαια, στην οποία (εν περιλήψει και εν συντομία, ή, καλύτερα, λιτά και ουσιαστικά, όπως αρμόζει σε μια αυτοβιογραφία ενός ποιητή) καταγράφονται πρωτίστως τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο (άλλα μικρότερο, άλλα μεγαλύτερο) στη ζωή του. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ανθρώπων –αν εξαιρέσουμε τα στενά συγγενικά πρόσωπα– είναι άνθρωποι του καλλιτεχνικού χώρου – μουσικοί, ζωγράφοι, πανεπιστημιακοί, συγγραφείς, εκδότες, δημοσιογράφοι, ποιητές, σκηνοθέτες ή λαϊκοί τραγουδιστές, συνθέτες και τραγουδίστριες (Καίτη Γκρέυ, Πόλυ Πάνου, Τζένη Βάνου, Άκης Πάνου κ. ά.). Αλλά και πολλοί απλοί άνθρωποι, δίχως καλλιτεχνικές περγαμηνές και ιδιαίτερη αναγνωρισιμότητα, με τους οποίους ο ποιητής συγχρωτίστηκε. Ένας από αυτούς, που έτυχε να τον γνωρίσω προσωπικά και είχαμε δουλέψει μαζί ως δάσκαλοι στο ίδιο σχολείο, ο μακαρίτης πλέον Μάκης Τεφατζής, ένας πολύ ιδιαίτερος και λεπταίσθητος άνθρωπος, φίλος και συγκάτοικος του Χρονά στη Θεσσαλονίκη – τον αναφέρει σε βιβλίο του και ο Χριστιανόπουλος, αποδίδοντάς του ευχαριστίες για την πολύτιμη βοήθεια που, κάποτε, του είχε προσφέρει συλλέγοντας στιχάκια για τον στρατό και τη στρατιωτική θητεία. Με την ώσμωση και τον συγχρωτισμό, την ανθρώπινη και καλλιτεχνική επαφή με όλα αυτά τα πρόσωπα του τόμου, ο Χρονάς έδωσε και πήρε, ωφέλησε και ωφελήθηκε, φώτισε και φωτίστηκε. Έτσι, αυτό το βιβλίο, στο τέλος του, καταλήγει ως ένα είδος πνευματικού (και υλικού) αντίδωρου, μια απόδοση ευγνωμοσύνης εκ μέρους του ποιητή για την ύπαρξή τους. Αυτή η στάση του Χρονά, που είναι τίμια και ανθρώπινη, περιορίζει δραστικά τον έντονο ναρκισσισμό που, μοιραία, εκφύεται από τη συγγραφή ενός τέτοιου βιβλίου, χαμηλώνει αναγκαστικά το εγώ του, δίνοντας θέση και φωνή στα πρόσωπα του θιάσου που τον περιβάλλουν και που τον βοήθησαν (με τη φιλία τους, τη στήριξή τους, αλλά κάποιες φορές και με την αρνητική τους στάση απέναντί του) να κτίσει ο ίδιος τον μύθο του.

Όλες οι ενότητες του βιβλίου αναδίδουν άρωμα άλλης εποχής. Μποέμικος τρόπος ζωής, πολλά ταξίδια, ανθρώπινες σχέσεις πέραν των κοινωνικών στερεοτύπων, ευκαιριακές ερωτικές επαφές, ζωγράφοι που ερωτεύονται τα μοντέλα τους, τα πρώτα τεύχη της Οδού Πανός και τα πρώτα ποιήματα, ο Φλόκας, το Jonarr’s, ο Λουμίδης στη Σταδίου, ο Ζυγός, παλιά εστιατόρια με στητά γκαρσόνια με παπιγιόν και λευκά τραπεζομάντιλα στα τραπέζια. Ο Γκάτσος, ο Χατζιδάκις, ο Τσαρούχης και τα ταξίδια του στην Ευρώπη με τον ποιητή, ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Λαμπράκης, ο Μαμαγκάκης, ο εκ των δασκάλων του ποιητή Μιχάλης Κατσαρός, ο Μαρωνίτης, ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ο Χριστιανόπουλος, είναι κάποια από τα βαρυσήμαντα ονόματα που δεσπόζουν στις εξομολογήσεις του Χρονά. Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την αφήγηση για το όλο παρασκήνιο της ανάθεσης του ένθετου της Ελευθεροτυπίας «Βιβλιοθήκη» εκ μέρους της εκδότριας Μάνιας Τεγοπούλου στον Χρονά, που φανερώνει τη διάθεση της εκδότριας αλλά και του Χρονά για ένα πνεύμα ανανέωσης του συγκεκριμένου έντυπου, αναθέτοντας κείμενα λόγου και βιβλιοκρισίες σε νέους ανθρώπους και νέες φωνές, μακριά από εκδοτικά κυκλώματα, συγγραφικά κατεστημένα και παγιωμένες καταστάσεις. Μια ανανέωση που δεν διήρκεσε όσο θα έπρεπε, αφού όπως μας θυμίζει ο ίδιος ο Χρονάς: «Η εφημερίδα κυκλοφόρησε μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 2011. Μετά σταμάτησε. Ανέστειλε την κυκλοφορία της». Βρήκα επίσης κομψά εξομολογητική και δεόντως αυτοσαρκαστική την ενότητα 26, που αφορά το τέλος του Κώστα Ταχτσή. Μόλις ο Χρονάς πληροφορήθηκε από ραδιοφωνικό σταθμό ότι ο Ταχτσής βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του, επικοινώνησε με τον Μένη Κουμανταρέα. Συζητώντας τη φριχτή είδηση επιβεβαίωναν και οι δύο ότι είχαν μαντέψει αυτό το τέλος. Ο Χρονάς κλείνει αυτήν την ενότητα ως εξής: «Τον Ταχτσή νεκρό δεν τον έχω φανταστεί ποτέ. Πάντα εδώ είναι. Λίγο αργότερα άκουσα το νυχτερινό τηλέφωνο να χτυπά, και η φωνή από την άλλη μεριά να μου λέει: “Η σειρά σου”. Για φαντάσου…». Η ειρωνεία που υπονοείται απ’ αυτό το κείμενο είναι ότι ο επόμενος που ακολούθησε τον Ταχτσή, με παρόμοιο άγριο τρόπο θανάτου λόγω της ερωτικής του κλίσης, τελικώς δεν ήταν ο Χρονάς, αλλά ο Κουμανταρέας.

Η Θεσσαλονίκη παίζει σημαντικό ρόλο στις μνήμες και στις εξομολογήσεις του Χρονά, αφού, ως αναφορά ή πεδίο γεγονότων και καταστάσεων, καταλαμβάνει σημαντικό αριθμό κειμένων στη συνολική αυτοβιογραφία του. Ο καθηγητής Μαρωνίτης να διδάσκει στη Φιλοσοφική κι ο Χρονάς, ακροατής του, να του σηκώνει με θράσος φωνή, λέγοντάς του πως «δεν είμαι μαθητής σας!», ο Ασλάνογλου με τα συναισθηματικά του σκαμπανεβάσματα και την ποιητική του ευφυΐα, η γνωριμία του με τον Χριστιανόπουλο και οι συχνές συναντήσεις τους (από τις ελάχιστες φορές που τσούγκρισε ποτήρι με κρασί ο Χριστιανόπουλος ήταν, κατά Χρονά, όταν ήπιαν στη μνήμη της Μαλβίνας Κάραλη, ένα πρόσωπο που εκτιμούσαν και οι δύο), ο Μανόλης Μπαρμπουνάκης με την υπόγα του και τον παπαγάλο να δεσπόζει στο ταμείο, ο Κορδομενίδης της «νεότητάς του», η Κατερίνα Γιαννούλη του καφέ «Γαζία» –πλέον το στέκι αυτό έχει αλλάξει όνομα και διεύθυνση–, όπου διοργανώνονταν εκδηλώσεις λόγου και θεατρικά βραδινά, με παρόντα συχνά τον Χρονά, το «Μπανάλ» του Ηρακλή Δούκα επί της Προξένου Κορομηλά, τα ξενοδοχεία επί της Κολόμβου, είναι κάποια από τα πρόσωπα και τα τοπωνύμια της συμπρωτεύουσας που μνημονεύονται στο βιβλίο. Είναι, άλλωστε, γνωστό το δέσιμο του Χρονά με τη Θεσσαλονίκη – Μιλάνο και Νέα Υόρκη της Ελλάδας την έχει αποκαλέσει στο παρελθόν κατ’ επανάληψη.

Συνοψίζοντας, το βιβλίο Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς είναι μια περιεκτική, πυκνή και ποιητικού, σε πολλά σημεία, ύφους αυτοβιογραφία ενός σημαντικού ανθρώπου των γραμμάτων μας, με έμφαση στους ανθρώπους της ζωής του. Για τους οποίους αναφέρει χαρακτηριστικά στη σ. 123: «Να θυμηθώ πως δεν πρέπει να παραλείψω στον βίο μου πολλά μαγικά πρόσωπα που είχα την τύχη να συναναστραφώ να μάθω, να πάθω. Όσα άντεξα.». Με βάση τα γεγονότα που εξιστορούνται και τη σημαντικότητα των προσώπων που αναφέρονται στο βιβλίο, θα τολμούσα να χαρακτηρίσω την αυτοβιογραφία του Χρονά ως ένα συνοπτικό εγχειρίδιο ιστορίας του νεοελληνικού πολιτισμού, ιδωμένης μέσα από το προσωπικό βλέμμα του ποιητή, που εκτός των όσων αναφέρει, είναι προφανές πως άλλα τόσα, εντέχνως, μας τα αποσιωπά. Κι αυτό όχι από φόβο μην εκθέσει πρόσωπα και καταστάσεις ή μην εκτεθεί περισσότερο ο ίδιος, αλλά λόγω της υψηλής αίσθησης του μέτρου και της οξυδέρκειάς του να αξιολογεί τη σημαντικότητα των πραγμάτων, αρετές που, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου, διαθέτει στο ακέραιο.

Παναγιώτης Γούτας

 

(το παραπάνω κείμενο, σε μια πρώτη γραφή, θα το βρείτε δημοσιευμένο και στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο

https://bookpress.gr/kritikes/biografies/21936-to-onoma-mou-einai-giorgos-xronas-kritiki-boemikos-tropos-zois-taksidia-stekia-prosopa  )

Όλη την εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου του Γιώργου Χρονά στον Ιανό μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο παρακάτω link:

https://youtu.be/Pnc1t8RoOkE?si=BiI20tZ1kjLMU1Nu 

 

           

Παρουσίαση του "Ελεγκτή" στο Monsieur Sarlo

 

 

֎

 

Τη Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου 2025, στο βιβλιοπωλείο Monsieur Sarlo του Γιώργου Γκόζη, μαζί με τον εικαστικό Ιωάννη Πρώιο παρουσιάσαμε το αξιόλογο βιβλίο του Βαγγέλη Τασιόπουλου Ο ελεγκτής και άλλες ιστορίες βιοποριστικού έρωτα (εκδόσεις ΑΩ, 2024). Παραθέτω την τελευταία παράγραφο της ομιλίας μου, σκέψεις της τελευταίας στιγμής για το βιβλίο του Τασιόπουλου. Κείμενο-κριτική για το βιβλίο μπορείτε να βρείτε και στην ηλεκτρονική διεύθυνση: 

https://bookpress.gr/kritikes/elliniki-pezografia/21823-o-elegktis-kai-alles-istories-vioporistikoy-erota-tou-vaggeli-tasiopoulou-kritiki

 

∞

 

»Και κάποιες τελευταίες σκέψεις μου, τώρα, για το βιβλίο του Τασιόπουλου. Η λογοτεχνική αρτιότητα της συλλογής Ο ελεγκτής και άλλες ιστορίες βιοποριστικού έρωτα δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Ο συγγραφέας, σαν έτοιμος από καιρό, έστησε τις ιστορίες του με γνώση και με τέχνη. Τουλάχιστον τέσσερις παράγοντες συνηγόρησαν, κατά τη γνώμη μου, σ’ αυτό: Η ιδιότητα του Τ. ως εκπαιδευτικού, που σημαίνει, μεταξύ άλλων, σωστή χρήση της γλώσσας αλλά και σωστή διαχείρισή της. Η συγγραφή, στο παρελθόν, από μεριάς του πεζογραφικών βιβλίων παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας είτε με τη μορφή νουβελών είτε με τη μορφή διηγημάτων. Η επί χρόνια ιδιότητά του ως επιμελητής κειμένων σε εκδοτικό οίκο με τον οποίο συνεργάστηκε. Τέλος, η συμμετοχή του σε προγράμματα δημιουργικής γραφής και η γόνιμη ώσμωσή του με κείμενα ανθρώπων, στους οποίους ο ίδιος δίδασκε (και εξακολουθεί να διδάσκει) τα μυστικά της γραφής. Κάτι άλλο αξιοσημείωτο στο συνολικό έργο του Τ. είναι η ύπαρξη μιας στέρεης, συγκροτημένης και ευδιάκριτης κοσμοθεωρίας, που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια μιας στενού τύπου ιδεολογίας ή ενός ευκαιριακής χρήσης πολιτικού μηνύματος. Πρόκειται για έναν διάχυτο ουμανισμό, μια ανθρωπιστική στάση που διακρίνεται και σ’ αυτό το βιβλίο, όπως και στα ποιήματά του, η τρυφερή, συμπονετική και ευαίσθητη ματιά του απέναντι στους μοναχικούς και αδύναμους ανθρώπους αλλά και στους αδικημένους της ζωής, με τους οποίους συμπάσχει και στέκεται δίπλα τους. Είναι η έμπρακτη και μαχητική στάση του απέναντι στις αναπηρίες και στις ανορθογραφίες αυτού του κόσμου, τις οποίες, διά της γραφής, ευελπιστεί να διορθώσει ή έστω να καλυτερέψει. Με μεγάλο ενδιαφέρον θα αναμένω το επόμενο λογοτεχνικό του βήμα, είτε αυτό θα είναι επιστροφή στα κεκτημένα της ποίησης είτε ένα καινούριο πεζογραφικό βιβλίο, ακόμη πιο ώριμο και κατασταλαγμένο».

 

 

Παναγιώτης Γούτας

Δωδέκατος παίκτης-Είμαι Άλκης!

 

 

 

 

 

ΔΩΔΕΚΑΤΟΣ ΠΑΙΚΤΗΣ

 

֎

 

(σ’ αυτή τη στήλη δημοσιεύονται για πρώτη φορά –ή αναδημοσιεύονται– διηγήματά μου αναφορικά

με το ποδόσφαιρο)

 

 

●

 

 

(Τρία χρόνια έκλεισαν από την άνανδρη και άδικη δολοφονία του Άλκη Καμπανού από αδίστακτα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως οπαδοί του ΠΑΟΚ. Στη μνήμη του άτυχου παιδιού αναδημοσιεύω κείμενο, που έχει δημοσιευτεί στην book press, στις 6 Φεβρουαρίου του 2022.) 

 

 

 

ΕΙΜΑΙ ΑΛΚΗΣ!

 

 

 

μνήμη Άλκη Καμπανού

 

 

 

Παρακολουθώντας στην τηλεόραση τον φόνο του δεκαεννιάχρονου οπαδού του Άρη, του Άλκη, από τον αδίσταχτο εικοσιτριάχρονο μακελάρη, επί της οδού Πλαστήρα, στου Χαριλάου, γύρισα νοερά σχεδόν πενήντα χρόνια πίσω. Δυο τετράγωνα παρακάτω, στο παρκάκι της οδού Μαρασλή, δεκάχρονο σχεδόν αγόρι, γυρνούσα από το γήπεδο του Άρη με το ασπρόμαυρο κασκόλ στον λαιμό, όταν μου την έπεσαν τρεις γνώριμοί μου αληταράδες, γνωστοί νταήδες στις αλάνες και στα σφαιριστήρια της γειτονιάς, αρκετά χρόνια μεγαλύτεροί μου. Μου άρπαξαν τότε το κασκόλ, ο ένας έβγαλε από την τσέπη του έναν αναπτήρα κι ο δεύτερος τέντωνε το κασκόλ για να το κάψει. Ο τρίτος μου ’ριξε μια ξεγυρισμένη σφαλιάρα λέγοντάς μου:

–Αυτό, κωλότουρκε, για να μάθεις να γυρνάς έτσι στου Χαριλάου!

Έβαλα τα κλάματα. Δεν γνωρίζω το τι θα επακολουθούσε αν δεν εμφανιζόταν στη στιγμή κι ο τέταρτος της παρέας, ένα φτωχόπαιδο, κάποια χρόνια μεγαλύτερος μου, που ο παππούς μου ο Γιώργος τού έδινε συχνά χρήματα και, κάποιες φορές, έστελνε τρόφιμα στην άνεργη, χήρα μητέρα του, που φυτοζωούσε σε μια χαμοκέλα σε μία πάροδο της Μαρασλή. Με αναγνώρισε, «αφήστε το παιδί, είναι γνωστός μου!» είπε και οι νταήδες σταμάτησαν τη δράση τους. Πήρα το μισοκαμένο κασκόλ στα χέρια και, με δάκρυα στα μάτια, επέστρεψα στο σπίτι μου, που ήταν διακόσια μέτρα παρακάτω, διηγούμενος στους γονείς μου το τι είχε συμβεί. Το παραπάνω περιστατικό το κατέγραψα, εδώ και είκοσι χρόνια, σε αφήγημα, στο δεύτερό μου βιβλίο, όμως σαν παλιά πληγή και σαν ουλή που κακοφορμίζει με τον καιρό, ακόμα με βασανίζει. Ιδίως όταν συναντώ και σήμερα τους τότε νταήδες στην ίδια γειτονιά να περιφέρονται αμέριμνοι ή να ψωνίζουν από τα ίδια καταστήματα που ψωνίζω κι εγώ.

Τότε, βέβαια, τα χρόνια, τουλάχιστον αναφορικά με την εξωγηπεδική βία, ήταν πιο ανώδυνα σε σχέση με τα τωρινά. Κάποια ηχηρή σφαλιάρα, μια ξώφαλτση μπουνιά, πολλά φτυσίματα, πετροπόλεμος, καφέδες να εκτοξεύονται στα απέναντι διαζώματα των γηπέδων και οι γνώριμες βρισιές –κυρίως σεξουαλικού περιεχομένου– δονούσαν την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα. Όλη η ένταση και η βία εξαντλούνταν στις ιαχές «μωαμεθανοί!» ή «σκουλήκια!», σε κάποιες οπαδικές συρράξεις, σε εικονικές κηδείες με συγχωροχάρτι του τύπου «Κηδεύομε σήμερα τον προσφιλή συντοπίτη Άρη…» ή εν χορώ αναφωνήσεις «Εδώ εις τον Βορρά, σήμερα κηδεύουμε τη λαχαναγορά!» και «δέκα χρόνια γκόμενες!» ως ανταπάντηση από το αντίπαλο πέταλο, αρκετές σπασμένες τζαμαρίες καταστημάτων και κανένα αναποδογυρισμένο ή καμένο αυτοκίνητο. Αυτά όλα κι όλα. Όμως, την επομένη, στην πόλη, αρειανοί και παοκτσήδες μονοιασμένοι. Τότε η αλητεία ήταν ακόμη χύμα και ανοργάνωτη. Δεν υπήρχαν οργανωμένοι στρατοί οπαδών και τάγματα εφόδου, όπως σήμερα, και μάλιστα με την ανοχή, συχνά, των παραγόντων κάποιων ομάδων.

Σοκαρίστηκα με τον νεκρό έφηβο, γιατί το τέλος του ήταν πραγματικά εφιαλτικό. Και αποτρόπαιο. Κόπηκε από δρεπάνι η μηριαία αρτηρία του και πέθανε αβοήθητος από ακατάσχετη αιμορραγία, δωδεκάμισι η ώρα το βράδυ, σ’ ένα ευρύχωρο πεζούλι πολυκατοικίας. Η γειτονιά του (η γειτονιά μας θα έλεγα) μού είναι ιδιαιτέρως γνώριμη, περνώ από ’κει μέρα παρά μέρα κατηφορίζοντας προς το διαμέρισμα της μητέρας μου. Απέναντι υπάρχει Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο, κι εκεί στο μοιραίο πεζούλι, μεσημέρι-απόγευμα-βράδυ μαζεύονται αγόρια και κορίτσια της περιοχής για φλερτ, κουβεντούλες, αμήχανες συζητήσεις, γέλια και αστεία. Το σημείο των ραντεβού των εφήβων της περιοχής. Εκεί ο ανυποψίαστος Άλκης αντάμωσε τον Χάρο. Ο Χάρος ο ίδιος, προσωποποιημένος, με κουκούλα και δρεπάνι στο χέρι, όπως παριστάνεται σε ασπρόμαυρες γκραβούρες του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα, ήρθε ύπουλα και τον αφάνισε. Κι εκεί το αγόρι άφησε την τελευταία του πνοή από ανθρωποειδή που αυτοπροσδιορίζονται ως οπαδοί του ΠΑΟΚ. Οι θαυμαστές και οι λάτρεις της ιστορίας του προσφυγικού σωματείου της πόλης μας που ξέρει καλά από πόνο, εγκατάλειψη, δυστυχία και ξεριζωμό, ξερίζωσαν τη ζωή ενός νέου παιδιού, εγκαταλείποντάς τον στην πεζούλα των ονείρων και των ερώτων του, και σκορπώντας πόνο και δυστυχία στην οικογένειά του και στους αγαπημένους του φίλους.

Τρεις μέρες μετά το μακελειό, το νεαρό αγόρι ήρθε στον ύπνο μου ολοζώντανο, με όλη τη φλόγα της νιότης του να λαμπυρίζει στα μάτια του:

–Γιατί δεν ήσουν εκεί να τους εμποδίσεις; με ρώτησε με ένα παράπονο στη φωνή του.

Δεν ήξερα τι να του απαντήσω.

Όταν ξύπνησα, το πρωί, ήμουν ράκος. Δεν είχα το κουράγιο να σύρω τα πόδια μου για τη δουλειά μου.

Το ίδιο κιόλας απόγευμα βρήκα σ’ ένα συρτάρι το παλιό, μισοκαμένο κασκόλ, το έχωσα στον κόρφο μου και κίνησα για το γνωστό σημείο. Κάπως έτσι βάδιζα και πριν από μισό αιώνα, έξω από το γήπεδο του Άρη, για να δω την αγαπημένη μου ομάδα, από φόβο μη μου την πέσουν από τα γύρω στενά οι «αλήτες με τα κίτρινα».

Στο σημείο του θανάτου του Άλκη, εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες κίτρινα κασκόλ, κι άλλα τόσα αναμμένα κεράκια και δεκάδες σημειώματα, είχαν σχηματίσει ένα ιδιότυπο μνημείο πόνου, σπαραγμού και οδύνης για το αδικοχαμένο παιδί.

Έσκυψα ευλαβικά στον σωρό και απίθωσα στη μνήμη του το καψαλισμένο κασκόλ του παρελθόντος. Στο σημείο που θερίστηκαν τα νιάτα ενός αθώου ανθρώπου, εναπόθεσα τα δικά μου νιάτα. Το κασκόλ ξεχώριζε σαν τη μύγα μες στο γάλα – ασπρόμαυρο και παλιό σε μια στοίβα ολοκαίνουριων κίτρινων λαβάρων. Με μαγκωμένη καρδιά έγραψα με στιλό στο χοντρό βιβλίο των αφιερώσεων: «Άλκη, θα είμαι πάντα εδώ!». Αμίλητος το κίνησα για το σπίτι μου.

Αν, κατά τη διάρκεια της επιστροφής, μου την έπεφτε σε κανένα στενό κάποιος μυστήριος και σκοτεινός τύπος ζητώντας επίμονα να μάθει τι ομάδα είμαι, ίσως με τα χείλη του ανυποψίαστου αγοριού και να του απαντούσα:

– Είμαι Άλκης!

 

(book press, Φεβρουάριος 2022)

Λυκοχαβιά

 

 

 

 

ΤΟ ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ

ΤΗΣ ΛΥΚΟΧΑΒΙΑΣ

 

 

 

(Για τη συλλογή διηγημάτων του Κώστα Μπαρμπάτση, Λυκοχαβιά, Κέδρος, 2022)

 

 

Στη συλλογή διηγημάτων του Κώστα Μπαρμπάτση Λυκοχαβιά (Κέδρος, 2022) ο αναγνώστης έχει την αίσθηση πως κάποιος αόρατος αφηγητής του παρελθόντος (ή πολλοί μαζί) μας αφηγείται τα γεγονότα. Ο Μπαρμπάτσης αξιοποιώντας αφηγήσεις τρίτων, ακούσματα, ήθη και δοξασίες ενός τμήματος της ελληνικής περιφέρειας που εντοπίζεται στις περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας και της Ηπείρου, στήνει έξι δυνατά διηγήματα, τόσο ως προς την πλοκή όσο και ως προς τη θεματολογία τους, που όλα τους διαδραματίζονται στη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου.

Ποικίλα θέματα θίγονται σ’ αυτές τις ιστορίες: η μετανάστευση στη Γερμανία με όλα τα επακόλουθά της, η πατρική βία κατά των θυγατέρων που πάσχιζαν για μια στοιχειώδη αυτονομία και χειραφέτηση, οι σαλοί της επαρχίας που κάποιες ενέργειές τους και κάποιες αποφάσεις ζωής μάς αφήνουν έκπληκτους, τα ερωτικά αδιέξοδα που οδηγούν στην παράνοια, η σκληρότητα και ωμότητα του πολέμου της Αλβανίας, το αρμονικό συνταίριασμα των ανθρώπων της επαρχίας τη δεκαετία του ’50 και του ’60 με τα στοιχεία της φύσης.

Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το βιβλίο στο οπισθόφυλλο ως εξής: «Ιστορίες για την απώλεια των συναισθημάτων, της λογικής, της ίδιας της ζωής». Θα πρόσθετα: ο αχός, η βοή μιας σκληρής εποχής που φτάνει ως τις μέρες μας πεντακάθαρα, χάρη στην ντοπιολαλιά που συντηρεί και διασώζει διά των ιστοριών του ο συγγραφέας, πιστεύοντας πως, κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αλήθεια που αυτές εκφράζουν φτάνει πιο ευθύβολη, διαυγής και στιλπνή στο σημερινό αναγνώστη.

Ο Μπαρμπάτσης τόλμησε, χρησιμοποιώντας το γλωσσικό ιδίωμα της Δυτικής Ελλάδας, να σταθεί με επάρκεια απέναντι στον Σωτήρη Δημητρίου, τόσο ως προς τη νοστιμιά και γλύκα της γλώσσας του, όσο και ως προς τη ψυχογραφική δύναμη και τραγικότητα ζωής των ηρώων του.

 

(αδημοσίευτο κείμενο, γραμμένο το 2023)

 

Δωδέκατος παίκτης-Το σύνθημα

 

 

 

 

 

 

 

ΔΩΔΕΚΑΤΟΣ ΠΑΙΚΤΗΣ

 

֎

 

(σ’ αυτή τη στήλη δημοσιεύονται για πρώτη φορά –ή αναδημοσιεύονται– διηγήματά μου αναφορικά

με το ποδόσφαιρο)

 

 

 

●

 

 

 

ΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ

 

 

 

Σαράντα και βάλε χρόνια, από τότε που θυμάται τον εαυτό του να ξεδίνει, τρεις ήταν οι σταθερές διέξοδοί του: Το ποτό, τα καψουροτράγουδα και η ΠΑΟΚάρα. Η σαββατιάτικη έξοδος σε κάποιο μπουζουκομάγαζο της φτωχομάνας ήταν επιβεβλημένη – άλλοτε με φίλους, άλλοτε με την εκάστοτε σχέση του. Και δεν ήταν και πολλές οι σύντομες σχέσεις του με γυναίκες. Μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Η φιάλη ουίσκι να μοιράζεται στο τραπέζι από τα μέλη της παρέας, κι εκείνος να θερμαίνει το λαρύγγι του, θαρρείς και θα έβγαινε στην πίστα να τραγουδήσει. Και την Κυριακή, θύρα οχτώ στον «ναό», παρέα με τους ήσυχους, τους μαθητές και την οικογενειακή κερκίδα, όχι με τους φανατικούς τής τέσσερα, ποτέ μ’ αυτούς, που συχνά, στο παρελθόν, είχαν γίνει αιτία με τις ακρότητές τους να διακοπεί ένας αγώνας ή να μηδενιστεί η ομάδα. Πριν από το σαββατοκύριακο, βέβαια, μεσολαβούσε κοπιώδης εβδομάδα, γεμάτα καθημερινά δωδεκάωρα στο τιμόνι, αγώγια απανωτά με το ταξί, βρέξει-χιονίσει, στους δρόμους της πόλης.

Σπιτικό δεν τον φτούρησε ν’ ανοίξει. Κάνα δυο περιπτώσεις –κάτι κοπέλες που του προξένευαν κάτι καλοθελήτρες από τη γειτονιά, φιλενάδες της μάνας του– τις κλότσησε όπως αναποτελεσματικός σέντερ φορ που χάνει τ’ άχαστα. Τους γονείς του τους έθαψε και τους δύο, πάνε πέντε χρόνια τώρα. Μια αδελφή τον επισκέπτεται αραιά και πού, τα πρωινά του Σαββάτου, μαζί με τον άντρα της –έναν ξινό, της εκκλησίας– και πίνουν καφέ. Προσπαθούν να τον πείσουν να βρει πνευματικό, ν’ αλλάξει τρόπο ζωής, όμως εκείνος κάνει πως δεν τους ακούει. Το ταξί τού έχει γίνει δεύτερο σπίτι. Ίσως πιο ζεστό και πιο οικείο από τη μικρή γκαρσονιέρα στην Τριανδρία, όπου φυτοζωεί. Στο κάτω κάτω, στο ταξί αλλάζεις και δυο κουβέντες με τους πελάτες σου. Στο σπίτι με ποιον να μιλήσεις; Με τα ντουβάρια;       

Τόσο στην γκαρσονιέρα όσο και στο ταξί σταθερό μουσικό μοτίβο τα τραγούδια του Βασίλη Καρρά. Εκείνη η βροντώδης, στερεή φωνή, θαρρείς βγαλμένη από τα έγκατα της γης, τον κρατάει σε εγρήγορση. Η αισθηματολογία και τα αδιέξοδα του έρωτα τού δίνουν άλλοθι γερό για την απαξία που θρέφει για τις γυναίκες, χρόνια τώρα. Δεν είναι ότι τις μισεί ή τις σνομπάρει. Περισσότερο τις φοβάται. Νιώθει αδύναμος μπροστά τους, ακόμα και σε πελάτισσές του, στο ταξί, χαμηλώνει το βλέμμα στο ταξίμετρο ή κάτω απ’ αυτό όταν εκείνες του μιλούν. Με τους άντρες είναι διαφορετικά. Πάντα ήταν αλλιώς. Ιδίως με κάτι συνετούς ηλικιωμένους που μπαίνουν στο όχημα με μάσκα κι έχουν συνήθειο να εξομολογούνται το ένδοξο παρελθόν τους. Πατάει κι αυτός στο σιντί να παίξει ο Καρράς και το αγώγι αποκτά νόημα: «Απ’ τον Βορρά μέχρι τον Νότο / να μ’ αγαπάς δεν βρήκα τρόπο…»

Αυτός ο τελευταίος μήνας ήταν μια σκέτη απελπισία. Η ακρίβεια στην αγορά τον δυσκολεύει για τα προς το ζην. Τα αγώγια μετρημένα – ποιος σήμερα να βγει και πού να πάει; Ο κορονοϊός άρχισε πάλι να παίρνει την ανιούσα κλείνοντας τον κοσμάκη στα διαμερίσματα. Ο Βασίλης Καρράς άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι ταγοί της χώρας είχαν τη φαεινή ιδέα να πατάξουν τη βία στα γήπεδα με το να απαγορεύσουν την είσοδο στους φιλάθλους για δύο ολόκληρους μήνες. Πάει στράφι και το διαρκείας του... Μα, ελάτε στα συγκαλά σας άνθρωποί μου, να τους πει. Έτσι θα σταματήσουν τα μαχαιρώματα και τα φονικά; Μαντρώνοντας τον κόσμο στα κλουβιά του;

Εκείνο το πρωί κατέβασε τη σημαία του ταξί από το μεσημέρι. Υποστολή σημαίας λόγω πένθους. Πάρκαρε μπροστά από το σπίτι και κατέβηκε με τα πόδια μέχρι την Αγία Σοφία να προσκυνήσει τον μεγάλο λαϊκό βάρδο. Ήταν μια κρύα χειμωνιάτικη μέρα, κι ο ίδιος, από το πρωί, είχε μια στυφή γεύση στο στόμα. Λίγο προτού μπει στην εκκλησία, που την είχαν κατακλύσει χιλιάδες θαυμαστών του τραγουδιστή, έβγαλε από τη μέσα τσέπη του μπουφάν του τη μίνι φιάλη ουίσκι και κατέβασε δυο γερές γουλιές για να στανιάρει. Σκουντουφλώντας πλησίασε το φέρετρο. Τα μάτια του έλαμπαν αλλόκοτα τη στιγμή του προσκυνήματος. Φιλώντας τη φωτογραφία του λαϊκού σταρ ένιωσε να μην τον βαστούν τα πόδια του. Σαν να κατρακυλά σ’ ένα βαθύ και σκοτεινό υπόγειο. Στο προαύλιο της εκκλησίας ο κρύος αέρας ένιωσε να τον συνεφέρνει. Όμως το βαθύ κενό, η πελώρια πηγαδίσια τρύπα –σαν τη φωνή του Βασίλη– είχε εγκατασταθεί στο στέρνο του. Περπάτησε μ’ αυτήν την αόρατη τρύπα στο στήθος για αρκετές ώρες, περιπλανήθηκε άσκοπα σε μία κρύα πόλη χαζεύοντας δεξιά αριστερά τις βιτρίνες. Αίφνης τού φάνηκε αφόρητη η ζωή, ένα περιττό ανεξήγητο βάρος. Έψαχνε ένα νόημα στη ζωή του, έστω στο παραπέντε. Προσπαθούσε να καταστρώσει ένα σχέδιο στο μυαλό του, ένα πλάνο για το υπόλοιπο του βίου του. Μια σταθερά, ένα αποκούμπι. Του πέρασε σφήνα στο μυαλό μια παλιά αφήγηση του πατέρα του για τις μέρες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, τότε που οι φοιτητές έριχναν τη Χούντα. Για την ορμή τους, τα νιάτα τους, τους αγώνες τους, τα συνθήματά τους. Ο πατέρας του ήταν ένας απ’ αυτούς, φοιτητής, τότε, της Παντείου, που εγκατέλειψε αργότερα κακήν κακώς. Άφησε τις σπουδές του στο πτυχίο για να δουλέψει εργάτης σε εργοστάσιο τσιμεντοποιίας, για τα προς το ζην. Όμως είχε πολιτικές ανησυχίες, διαδήλωνε, εξεγειρόταν. Διάβαζε βιβλία κι εφημερίδες, είχε άποψη για τα κοινά. Ο ίδιος ανίδεος από πολιτική και διαβάσματα. Καμιά αθλητική στη χάση και στη φέξη μόνο, και κανένα ματς στην τηλεόραση. Το «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» του πατέρα του το μετέτρεψε για πάρτη του σε «Αλκοόλ, καψουροτράγουδα και ποδόσφαιρο». Είναι πρόοδος αυτό ή κατρακύλισμα, ποιος ξέρει; Ακόμη δεν το έχει μέσα του ξεκαθαρίσει. Και τι θα εξυπηρετούσε ένα τέτοιο ξεκαθάρισμα;

Λίγες μέρες μετά, σ’ ένα καφέ της Τριανδρίας, παρακολουθώντας στην τηλεόραση τον κυριακάτικο αγώνα του ΠΑΟΚ σε μια έρημη από φιλάθλους Τούμπα, αντίκρισε συμπυκνωμένη τη ζωή του σ’ ένα αναρτημένο πανό των φανατικών της θύρας τέσσερα. Όλη του η ύπαρξη συγκεντρωμένη σε επτά μόλις λεξούλες ενός οπαδικού συνθήματος. Ενός συνθήματος δίχως βωμολοχίες, αυτή τη φορά, και αντιαθηναϊκό μένος.

Το διάβαζε, το ξαναδιάβαζε και δάκρυα τού έρχονταν στα μάτια:

«ΠΑΟΚ, ΟΥΙΣΚΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΡΡΑ ΟΙ ΔΙΣΚΟΙ!»

Σκέφτηκε πως το εν λόγω σύνθημα αφορούσε κι άλλους σαν κι αυτόν. Πως η ζωή του ίσως αντανακλούσε τις ζωές δεκάδων άλλων ανθρώπων. Η σκέψη αυτή του έδωσε μια ώθηση, μια προσωρινή διέξοδο. Μια χλομή προοπτική.

Ο Ντεσπότοφ με κεφαλιά τίναζε τα δίχτυα του ΟΦΗ ανοίγοντας το σκορ κι εκείνος ξανάπιασε στο χέρι, αποφασιστικά, το ποτήρι με το ουίσκι. Αυτός ήταν, έτσι θα το πήγαινε μέχρι τέλους. Μ’ αυτά και με κείνα θα πορευόταν, κι όπου τον έβγαζε. Στο κάτω κάτω, δεν είχε να δώσει αναφορά σε κανέναν για το πώς ζούσε. Ζωή του ήταν, ό,τι ήθελε την έκανε, και σ’ όποιους άρεσε. «Αλήτη με λένε κι αλήτης θα μείνω / ποτέ δεν θα βάλω μυαλό…», που λέει και ο Βασίλης.

Οι πανηγυρισμοί των θαμώνων –σάμπως να συμφωνούσαν με την απόφασή του– δεν έλεγαν να κοπάσουν.

 

               (αδημοσίευτο διήγημα, 2024)

   

               

Βαγγέλης Τασιόπουλος-Ο ελεγκτής

 

 

 

Ποιητική πρόζα που γεννά προσδοκίες

 

֎

 

 

Βαγγέλης Τασιόπουλος, Ο ελεγκτής και άλλες ιστορίες βιοποριστικού έρωτα, διηγήματα, εκδ. ΑΩ, 2024.

 

 

Από την ποίηση στην πεζογραφία

 

Πολλοί από τους πεζογράφους της γενιάς μου, αλλά και πολλοί μεγαλύτεροι ηλικιακά πεζογράφοι, ξεκίνησαν γράφοντας ποιήματα ή τυπώνοντας μία ή και δύο ποιητικές συλλογές. Γενικά, η δόκιμη πορεία της γραφής ήταν (και μάλλον παραμένει) αυτή: στην αρχή ποιήματα, κατόπιν σύντομα πεζά (διηγήματα ή αφηγήματα) και τέλος απάγκιο στο μυθιστόρημα. Αυτό, βέβαια, δεν αποτελεί κανόνα μιας συγγραφικής εξέλιξης ενός πεζογράφου, σε γενικές γραμμές, όμως, παραμένει η πεπατημένη οδός. Προσωπικά δεν γνωρίζω πεζογράφους που, ύστερα από πολύχρονη θητεία στον πεζό λόγο, να στράφηκαν με διάρκεια και επιτυχία στην ποίηση. Κι αν αυτό συνέβη ποτέ, θα επρόκειτο για κάποια παλιά λησμονημένη συλλογή ποιημάτων τους, που έσκασε σαν αναλαμπή, σαν πυροτέχνημα στο μεσοδιάστημα, στην ανάπαυλα της συγγραφής κάποιων μυθιστορημάτων τους, για ψυχική εκτόνωση. Γνωρίζω όμως ποιητές και ποιήτριες που ύστερα από μια γόνιμη και πολύχρονη τριβή με την ποίηση και την ποιητική φόρμα, το «γύρισαν» στην πεζογραφία. Κλασική περίπτωση ο Νίκος Δαββέτας, που ύστερα από μακρά θητεία στην ποίηση, με επτά ποιητικά βιβλία, αντιστάθμισε το συγγραφικό του ισοζύγιο με επτά καλογραμμένα πεζογραφικά βιβλία, στη συντριπτική τους πλειονότητα μυθιστορήματα, κατακτώντας επάξια και την ιδιότητα του πεζογράφου. Φυσικά υπάρχουν (ή υπήρχαν) πάντα και οι ποιητές-πεζογράφοι, που μοιράζουν (μοίραζαν) ισόποσα την τέχνη και το ενδιαφέρον τους και στα δύο αυτά λογοτεχνικά είδη, τυπώνοντας εναλλάξ ποίηση και πεζογραφία – ας αναφέρω, τελείως πρόχειρα και μόνο από τον βορειοελλαδίτικο χώρο, τις περιπτώσεις της Μαρίας Κέντρου-Αγαθοπούλου, του Τόλη Νικηφόρου, του Μάρκου Μέσκου και του Γιώργου Ιωάννου.

Η περίπτωση του ποιητή Βαγγέλη Τασιόπουλου (1959) παρουσιάζει ενδιαφέρον. Ύστερα από πορεία σαράντα χρόνων στην ποίηση και με δέκα ποιητικά βιβλία στο γυλιό του, ο ποιητής αποφάσισε να εκτεθεί και στην πεζογραφία μέσα από την πρώτη συλλογή διηγημάτων του Ο ελεγκτής και άλλες ιστορίες βιοποριστικού έρωτα, που τυπώθηκαν σε κομψή έκδοση από τις εκδόσεις ΑΩ, το 2024, και συνοδεύονται από δύο σκίτσα (εξώφυλλο, οπισθόφυλλο) του εικαστικού Ι. Α. Πρώιου. Για τον Τασιόπουλο δεν γνωρίζουμε ακόμη αν θα έχει διάρκεια και επιτυχία στο νέο του εγχείρημα. Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως κρατάμε στα χέρια ένα άκρως ενδιαφέρον δείγμα-βιβλίο, που έχει όλες τις προδιαγραφές ώστε ο συγγραφέας του όχι μόνο να κατακτήσει μελλοντικά την ιδιότητα του πεζογράφου, αλλά να εξελιχθεί και σημαντικά αναφορικά μ’ αυτήν.

 

 

Ο έρωτας, το τελευταίο καταφύγιο

 

Η συλλογή περιλαμβάνει ένα εκτενές διήγημα (νουβέλα) κι άλλα δώδεκα διηγήματα μικρότερης έκτασης. Το ερωτικό στοιχείο διατρέχει το σύνολο αυτών των ιστοριών, ενώ στην πλειονότητα των κειμένων κάποια επαγγελματίας του έρωτα ή απλώς ερωτική γυναίκα στηρίζει, ικανοποιεί ή αναγεννά με ερωτικές υπηρεσίες της κάποιον τσακισμένο ή εξουθενωμένο από τη ζωή άντρα – δημόσιο υπάλληλο, μεσήλικα, φερέλπιδα δημοσιογράφο, φωτογράφο, οδοκαθαριστή ή υπάλληλο στα τρένα. Εδώ, βέβαια, τα όρια ανάμεσα στον πληρωμένο έρωτα και την εθελούσια ερωτική προσφορά δεν είναι ευδιάκριτα. Υπάρχουν δοτικές γυναίκες-ηρωίδες, που, ό,τι προσφέρουν, το προσφέρουν από περίσσιο ψυχής, από μοναξιά ή από εσωτερική ανάγκη. Επομένως, ο υπότιτλος της συλλογής «άλλες ιστορίες βιοποριστικού έρωτα» ας μην εκληφθεί απαραίτητα ως οικονομική ή συμφεροντολογικού τύπου συναλλαγή για κάποιες προσφερόμενες ερωτικές υπηρεσίες. Όπως και να έχει, ο έρωτας παντού και πάντα δεσπόζει ως ένα τελευταίο καταφύγιο, ως άμυνα σε μια ανάπηρη ζωή, όπου οι πίκρες και οι απογοητεύσεις πλεονάζουν, ενώ η προσωπική ή η συλλογική ευτυχία ολοένα και συρρικνώνονται ως έννοιες.

Στο διήγημα «Το άρωμα» (σ. 62) γράφει ο Τασιόπουλος: «Σε λίγο ο οδοκαθαριστής, ένα παιδάκι είκοσι χρονών με εμφανή δυσκολία στην κίνηση, θα έφτανε για να αποκαταστήσει την τάξη στη γειτονιά». Και μόνο αυτή η πρόταση αρκεί για ν’ αντιληφθούμε το εφαλτήριο της σύνθεσης του συγκεκριμένου βιβλίου, το κίνητρο του συγγραφέα. Η ειρωνεία είναι οξύτατη και εμφανής. Ένας κόσμος ελλιπής, ρυπαρός και ανάπηρος, που περιμένει να ευπρεπιστεί, να καθαριστεί και να γιάνει από κάποιον νέο οδοκαθαριστή με κινητικά προβλήματα. Στο τέλος του διηγήματος, ο συγγραφέας θα ανταμείψει αυτόν τον φιλότιμο νεαρό με το να τον συγχρωτίσει με την Αϊσέ, τη νέα ερωμένη του ανθοπώλη Αχμέτ, ο οποίος νοιάζεται μόνο για υλικές απολαβές και όχι για συναισθήματα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στο διήγημα «Ο ενθουσιώδης χαρταετός», όπου κυριαρχεί το τρίο: άνδρας με αναπηρία που δεν κατονομάζεται, η Χριστίνα που εκδίδεται από ανάγκη και ένας επαγγελματίας χορευτής, ο Λίο. Η Χριστίνα ικανοποιεί ερωτικά τον πρώτο από συμπόνια και αγάπη, ονειρεύεται όμως τον έρωτα με τον εντυπωσιακό και ευγενή Λίο, που, με την παρουσία του, έχει αναστατώσει τη γειτονιά. Σκόπιμα στάθηκα σ’ αυτά τα δύο διηγήματα για να επισημάνω την ιδιαίτερη ευαισθησία του Τασιόπουλου απέναντι στους ανθρώπους με ειδικές ικανότητες και κινητικά προβλήματα, λόγω και του επαγγέλματός του ως ειδικού παιδαγωγού, μια ευαισθησία που μεταποιήθηκε, στο παρελθόν, σε λογοτεχνία μέσα από ποιήματα ή διηγήματά του για παιδιά και εφήβους.

Στις περισσότερες ιστορίες του βιβλίου το τέλος είναι απρόβλεπτο ή αποκαλυπτικό. Κάποια μυστική σχέση των ηρώων υποβόσκει ή κάποιο γραμμάτιο του παρελθόντος, ανεκπλήρωτο, έρχεται στην επιφάνεια σαν αποκάλυψη, φωτίζοντας τον αναγνώστη. Οι ερωτικές περιπτύξεις των πρωταγωνιστών έχουν κάτι το κατανυκτικό και το λυτρωτικό. Οι εκδιδόμενες γυναίκες εξαγνίζονται, οι πράξεις τους αποβαίνουν κατευναστικές, ζωογόνες. Η ματιά του συγγραφέα πάνω σ’ αυτές τις γυναίκες είναι τρυφερή και συμπονετική. Παρότι η θέση του Τασιόπουλου στο να αποδώσει –κάποιες φορές– τον τρόπο ζωής αυτών των γυναικών και τις επιλογές τους στην κοινωνική ασπλαχνία και σκληρότητα ενέχει τον κίνδυνο μιας ιδιότυπης κοινωνικής κατήχησης, οι ηρωίδες των ιστοριών του πείθουν και γοητεύουν με τη δοτικότητα, την αποφασιστικότητα και την ανθρωπιά τους.

 

 

Επιρροές-σκέψεις

 

Στο πρώτο πεζογραφικό βιβλίο ενός έμπειρου ποιητή, έχει ενδιαφέρον να εντοπίσει κανείς κάποιες λογοτεχνικές επιρροές και επιδράσεις. Να αναρωτηθεί, δηλαδή, ποιους λογοτέχνες είχε ενδεχομένως ο συγγραφέας στο μυαλό του όταν έγραφε, ποια ευαίσθητα και αισθαντικά λογοτεχνικά βλέμματα τον συντρόφευαν στη συγγραφή των ιστοριών του. Στον Τασιόπουλο αυτό δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο, ίσως γιατί το ύφος και η γραφή του είναι απόλυτα προσωπικά και η φωνή του ευδιάκριτη και καθαρή. Διέκρινα ωστόσο στη νουβέλα «Ο ελεγκτής» εκλεκτική συγγένεια με τον Σαμαράκη, όσον αφορά τη σχέση των ηρώων με τα τρένα –αγαπημένο θέμα του Σαμαράκη– αλλά και την ευαίσθητη κοινωνική ματιά του τελευταίου, ενώ στο διήγημα «Λήθη», το σκληρό και τραυματικό γεγονός που υπέστη στο παρελθόν ο ήρωας αλλά και η όλη δομή και το στήσιμο της ιστορίας με παρέπεμψαν στη διηγηματογραφία της Μαρίας Κουγιουμτζή – δύο συγγραφείς που γνωρίζω πως εκτιμά ο Τασιόπουλος και διαβάζει. Σημασία έχει πως στον Τ. η μετάβαση από την ποίηση στην πεζογραφία έγινε ομαλά και πετυχημένα. Το βιβλίο μοιάζει σαν συνέχεια του προηγούμενου έργου του. Ο ποιητής διοχετεύει και προβάλει, πλέον, το ποιητικό του υπόβαθρο μέσα από διηγήματα, πολλά από τα οποία εντάσσονται στην κατηγορία της ποιητικής πρόζας. Μακάρι όλο αυτό να μη μείνει ως ένα ευκαιριακού τύπου πείραμα εκ μέρους του συγγραφέα, ως ένα αναζωογονητικό διάλειμμα από τη βάσανο της ποιητική γραφής, αλλά η όλη σκέψη και απόφαση να αποκτήσει διάρκεια και πρόθεση εξέλιξης σε κάτι καινούριο και διαφορετικό.

 

Απόσπασμα από το βιβλίο

 

«Ο Λίο είναι επαγγελματίας χορευτής από τα βάθη της Ανατολής. Με την προσωρινή άδεια παραμονής που του εξασφάλισε ένας επιτήδειος ατζέντης κατάφερε να ορθοποδήσει κάπως. Δεν ανήκει στους πεσόντες. Μένει εδώ και κάποιους μήνες σ’ ένα μικρό διαμέρισμα Κονίτσης κι Ασπροποτάμου. Το ξεχωριστό παρουσιαστικό του προκαλεί εντύπωση, όπως και η ευγένειά του. Τα σπασμένα ελληνικά του μάλλον γοητεία ασκούν παρά το γέλιο. Ο ιδιαίτερος τρόπος να συναναστρέφεται και να συναλλάσσεται στον μικρόκοσμο της γειτονιάς τον ανέδειξαν ως κορυφαίο και συλλογικό πόθο των κοριτσιών και των στερημένων νοικοκυρών». (σ. 57)

 

 (Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο στην book press, στην παρακάτω διεύθυνση:

https://bookpress.gr/kritikes/elliniki-pezografia/21823-o-elegktis-kai-alles-istories-vioporistikoy-erota-tou-vaggeli-tasiopoulou-kritiki  )

Το βιβλίο που ξεχώρισα το 2024

 

 

 

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΞΕΧΩΡΙΣΑ

ΜΕΣΑ ΣΤΟ 2024

 

֎

 

(Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, οι συντάκτες κι οι σταθεροί αναγνώστες της Book Press επέλεξαν το βιβλίο της χρονιάς. Εν προκειμένω, το βιβλίο που ξεχώρισαν μέσα στο 2024. Η δική μου επιλογή καταγράφεται παρακάτω. Για όποιον θέλει να διαβάσει ολόκληρη την ανάρτηση με τις επιλογές και των υπολοίπων συνεργατών, μπορεί να χρησιμοποιήσει τον παρακάτω σύνδεσμο:

https://bookpress.gr/stiles/protaseis/21863-to-agapimeno-mou-tou-2024-20-syntaktes-tis-book-press-ksexorizoun-ena-vivlio )

●

 

Από τα βιβλία που διάβασα το 2024 ξεχωρίζω το κύκνειο άσμα του Αμερικανού στυλίστα της πρόζας, Paul Auster, το σχετικά ευσύνοπτο μυθιστόρημά του «ΜΠΑΟΥΜΓΚΑΡΤΝΕΡ» (εκδ. Μεταίχμιο). Ο Auster (έφυγε από τη ζωή τον Απρίλιο του 2024), με εξαιρετική μαεστρία, πύκνωση λόγου, με απλά αφηγηματικά υλικά και με εγκιβωτισμό μικρότερης έκτασης κειμένων στο όλο κείμενό του, προσεγγίζει, μέσα από μικρά, καθημερινά στιγμιότυπα ζωής, έννοιες όπως η αγάπη, το πένθος, η μνήμη, η απώλεια. Ο Μπάουμγκαρτνερ αναδεικνύεται από την πένα του συγγραφέα σε πρώτης γραμμής τραγικό ήρωα, που μετά τον πρόωρο θάνατο της γυναίκας του «είναι ένα ανθρώπινο κολόβωμα τώρα, ένας μισός άνθρωπος που έχει απολέσει εκείνο το μισό του που τον έκανε ολόκληρο…» (σ. 38). Ένα μικρό, στοχαστικό διαμαντάκι.

Παναγιώτης Γούτας